บ้านห้วยบง: จากชุมชนริมเขื่อนสู่กลุ่มแปรรูปปลายั่งยืน

จุดกำเนิด “ปลาส้มสายเดี่ยว” ที่เล่าเรื่องราวของผู้คน

 

 

ท่ามกลางผืนน้ำกว้างของเขื่อนอุบลรัตน์ จ.ขอนแก่น ที่โอบอุ้มชุมชนเล็ก ๆ รายล้อมด้วยภูเขาเขียวสด “บ้านห้วยบง” ใน อ.โนนสัง จ.หนองบัวลำภู คือพื้นที่ที่ผู้คนและสายน้ำพึ่งพากันมาเนิ่นนานหลายชั่วอายุคน

 

ที่นี่… เขื่อนอุบลรัตน์ไม่เพียงเป็นแหล่งน้ำสำคัญของภาคอีสาน แต่ยังหล่อเลี้ยงวิถีประมงพื้นบ้าน ระบบนิเวศอันอุดมสมบูรณ์ และวิถีชีวิตเรียบง่ายที่ค่อย ๆ เติบโตอย่างงดงาม แม้ฤดูน้ำหลากจะทำให้การเพาะปลูกเป็นเรื่องยาก แต่ชุมชนแห่งนี้กลับพลิกวิกฤติให้เป็น “โอกาสใหม่” ที่ต่อยอดจนเกิดเป็น “วิสาหกิจชุมชนแปรรูปปลาบ้านห้วยบง” และผลิตภัณฑ์ดังอย่าง “ปลาส้มสายเดี่ยว” ที่หลายคนรู้จักในวันนี้

 

 

เมื่อ “ปลา” กลายเป็นคำตอบของชุมชน

ฤดูน้ำหลากนำความเสียหายมาสู่ไร่นาทุกปี แต่ผืนน้ำหน้าเขื่อนกลับเต็มไปด้วยความอุดมสมบูรณ์ของพันธุ์ปลานานาชนิดที่เติบโตตามธรรมชาติ อันเป็นผลจากโครงการอนุรักษ์พันธุ์ปลาและการดูแลแหล่งน้ำของการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ที่ดำเนินมาอย่างต่อเนื่องยาวนาน

 

ปี 2546 ถือเป็นจุดเริ่มต้นสำคัญ เมื่อ กฟผ. ลงพื้นที่พูดคุยกับชาวบ้านและเห็นว่า แม้การเพาะปลูกจะจำกัด แต่ชุมชนมี “ทรัพยากรปลา” ที่อุดมสมบูรณ์และพร้อมพัฒนาเป็นอาชีพใหม่ กฟผ. จึงสนับสนุนการอบรมแปรรูป “ปลาส้ม” จากผู้เชี่ยวชาญ ก่อนจะเกิดเป็นผลิตภัณฑ์ท้องถิ่นที่พัฒนาอย่างจริงจัง จนกลายเป็นสินค้าประจำถิ่นที่โดดเด่นของบ้านห้วยบง

 

 

จากกลุ่มเล็ก ๆ สู่รากฐานที่มั่นคงของวิสาหกิจชุมชน

พี่หนูเพียร เมฆวัน เลขานุการวิสาหกิจชุมชนฯ เล่าว่า จุดเริ่มต้นคือการรวมตัวของชาวบ้านเพียง 10 คน ที่อยากลองเรียนรู้สิ่งใหม่ พวกเขาเริ่มต้นด้วยการทำ “ส้มปลาตอง” ห่อด้วยใบตองหอมสด วางขายชิ้นละ 20 บาท แม้ยังไม่รู้ปลายทางของเส้นทางนี้ แต่ทุกชิ้นเต็มไปด้วยความตั้งใจ

 

 

เมื่อมีโอกาสไปออกงานชุมชน และนำปลาส้มทอดร้อน ๆ ให้ผู้คนได้ลองลิ้มรส เสียงชื่นชมก็ทำให้ชื่อของ “ปลาส้มห้วยบง” เริ่มถูกพูดถึงมากขึ้นเรื่อย ๆ พร้อมยอดขายที่พุ่งขึ้นอย่างน่าปลื้มใจ

 

 

ดูแลแหล่งน้ำ – ดูแลปลา - ดูแลผู้คน

 

การสนับสนุนจาก กฟผ. ไม่ได้หยุดเพียงการสร้างอาชีพ แต่ยังชวนชุมชนร่วมกันดูแลทรัพยากร ด้วยการตั้ง “เขตอนุรักษ์พันธุ์ปลา” เพื่อเป็นพื้นที่ให้ปลาวางไข่และฟื้นตัวตามธรรมชาติ เมื่อปลามีจำนวนมากขึ้น ชุมชนจึงมีวัตถุดิบคุณภาพดีสำหรับการแปรรูปอย่างยั่งยืนควบคู่กันไป

 

 

 

 

 

นอกจากนี้ยังมีการถ่ายทอดความรู้เรื่องฤดูกาลประมง วิธีจับปลาที่ถูกต้อง และการใช้ทรัพยากรอย่างสมดุล เพื่อให้การทำมาหากินสอดคล้องกับการรักษาระบบนิเวศอย่างแท้จริง

 

“ปลาส้มสายเดี่ยว” เอกลักษณ์ที่สะท้อนตัวตนของบ้านห้วยบง

จุดเด่นที่ทำให้ปลาส้มห้วยบงเป็นที่จดจำ คือ “ปลาส้มสายเดี่ยว” ที่ใช้ใบตองมาห่อเป็นเส้นเรียวสวยแทนการใช้โฟมแบบเดิม ทั้งสวยงาม เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม และยังสร้างรายได้ให้เกษตรกรผู้ปลูกกล้วยในพื้นที่อีกด้วย

 

 

 

ปลาส้มทุกชิ้นผลิตจากปลาสดใหม่มากกว่า 8–9 ตันต่อเดือน ที่ชาวประมงออกเรือแต่เช้าตรู่เพื่อนำมาขายที่ท่าปลาของหมู่บ้าน ก่อนนำมาแปรรูปอย่างพิถีพิถัน โดยใช้ข้าวเหนียวจากไร่นาในชุมชน ทำให้ได้รสเปรี้ยวนุ่มหอมเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว

 

จากความอร่อยในครัวเรือน วันนี้ปลาส้มห้วยบงกลายเป็นสินค้าขึ้นชื่อที่คนไทยรู้จักทั่วประเทศ

 

 

 

 

เส้นทางเรียนรู้ที่ต่อยอดการพัฒนา

 

ด้วยความมุ่งมั่นและผลงานที่โดดเด่น วิสาหกิจชุมชนแห่งนี้ได้รับรางวัลมากมาย จนได้รับโอกาสไปศึกษาดูงานด้านการแปรรูปปลาที่ประเทศญี่ปุ่น โดยเรียนรู้ทั้งเรื่องการคัดสรรวัตถุดิบ และบรรจุภัณฑ์ที่ทันสมัย นำความรู้เหล่านี้กลับมาพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้ได้มีคุณภาพมากขึ้น จนได้รับการรับรองจากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ผ่านมาตรฐานผลิตภัณฑ์ชุมชน และได้รับการขึ้นทะเบียน OTOP สร้างความมั่นใจให้ผู้บริโภคทั่วประเทศ

 

 

 

 

วันนี้ ปลาส้มสายเดี่ยว ส้มปลาตะเพียน ส้มปลาสวาย ส้มไข่ปลา ส้มไส้ปลา ปลาแดดเดียว น้ำพริกปลาส้ม รวมถึงสินค้าใหม่อย่างปลาแผ่นทอดกรอบ ล้วนเป็นผลผลิตที่อร่อย มีคุณภาพ และมาจากความตั้งใจของคนในชุมชน

 

 

 

 

วิสาหกิจชุมชนฯ แห่งนี้ สร้างรายได้กว่า 7–8 แสนบาทต่อเดือน ทำให้ครัวเรือนสมาชิกมีรายได้เฉลี่ยราว 10,000 บาทต่อครัวเรือน และมุ่งเพิ่มเป็น 15,000 บาทในอนาคต

 

 

 

 

รางวัลมากมายที่การันตีคุณภาพ

 

ทุกวันนี้ บ้านห้วยบงได้รับการยอมรับในระดับประเทศ ทั้งรางวัลชนะเลิศ สถาบันเกษตรกรดีเด่นระดับประเทศ สาขากลุ่มเกษตรกรแปรรูปสัตว์น้ำ ปี 25596 ได้เข้ารับพระราชทานโล่ประกาศเกียรติคุณในพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ และรางวัลรองชนะเลิศอันดับ 1 สถาบันเกษตรกรดีเด่นระดับประเทศ สาขากลุ่มเกษตรกรแปรรูปสัตว์น้ำ ปี 2568 รวมถึงรางวัลอื่น ๆ อีกมากมาย ซึ่งล้วนสะท้อนถึงคุณภาพ ความตั้งใจ และความประณีตในทุกขั้นตอนการผลิต

 

 

เติบโตไปด้วยกันทั้งชุมชน

 

รายได้ของกลุ่มไม่ได้หยุดอยู่เพียงสมาชิกเท่านั้น แต่ยังถูกแบ่งปันกลับมาพัฒนาหมู่บ้าน ตั้งแต่การสนับสนุนทุนการศึกษาให้เด็ก ๆ การดูแลผู้สูงอายุ ไปจนถึงการร่วมจัดกิจกรรมสำคัญต่าง ๆ ของชุมชน ทำให้บ้านห้วยบงกลายเป็นพื้นที่ที่ทั้ง “อิ่มท้อง” และ “อิ่มใจ” ไปพร้อมกัน

 

 

ที่นี่ยังเปิดเป็นแหล่งเรียนรู้ต้นแบบให้สถาบันและองค์กรต่าง ๆ เข้ามาศึกษาการบริหารจัดการ ตั้งแต่กระบวนการจับปลา การแปรรูป ไปจนถึงการออกแบบบรรจุภัณฑ์อย่างเป็นระบบ

 

 

 

เพราะสำหรับบ้านห้วยบง “ปลาส้มสายเดี่ยว” ไม่ได้เป็นแค่สินค้า แต่คือการพึ่งพาอย่างสมดุล ระหว่างคนและสิ่งแวดล้อม คือผลลัพธ์ของการร่วมแรงร่วมใจ และความยั่งยืนที่เติบโตจากหัวใจของทั้งชุมชน

 

สนใจผลิตภัณฑ์ปลาส้มสายเดี่ยวและสินค้าจากกลุ่มแปรรูปปลาบ้านห้วยบง

โทร. 062 230 6733 / 081 051 9821

Facebook : กลุ่มแปรรูปปลาบ้านห้วยบง ตรา ๑ เดียว