แอปฯ เช็คฝุ่น คว้าเลิศรัฐ 68 สาขานวัตกรรมการบริการระดับดี

12 กันยายน 2568 กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม หรือ อว. โดย สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องค์การมหาชน) หรือ GISTDA ได้รับรางวัลเลิศรัฐ ประจำปี 2568 ด้านการบริการภาครัฐระดับดี ประเภทนวัตกรรมการบริการ จากผลงาน “แอปพลิเคชันเช็คฝุ่น” โดย ดร.ปกรณ์ อาภาพันธุ์ผู้อำนวยการ GISTDA เป็นผู้รับมอบรางวัลจากนายไมตรี อินทุสุต ประธานคณะทำงานเสริมสร้างประสิทธิภาพการบริหารงานจังหวัดแบบบูรณาการ และ ผู้ทรงคุณวุฒิในคณะทำงานตรวจประเมินรางวัลเลิศรัฐ ในงานเสวนาวิชาการและพิธีมอบรางวัลเลิศรัฐ ประจำปี 2568 ในหัวข้อ “ภาครัฐอัจฉริยะ ขับเคลื่อนอนาคต" Smart Government & Smart Services : Driving for the Future ณ ห้องจูบิลี่ บอลรูม อาคารชาเลนเจอร์ อิมแพคเมืองทองธานี นนทบุรี 

ดร.ปกรณ์ อาภาพันธุ์ ผู้อำนวยการ GISTDA กล่าวว่า แอปพลิเคชัน "เช็คฝุ่น" ถูกพัฒนาขึ้น โดยผสมผสานเทคโนโลยีการสำรวจจากดาวเทียม ร่วมกับข้อมูลจากสถานีตรวจวัดคุณภาพอากาศภาคพื้นดิน แบบจำลองทางภูมิอากาศ และข้อมูลแหล่งกำเนิดฝุ่น เช่น จุดความร้อน มานำเสนอให้อยู่ในรูปแบบของตัวเลข และค่าสีในระดับต่าง ๆ ตามระดับความรุนแรงของเหตุการณ์ เพื่อให้ประชาชนสามารถติดตามและตรวจสอบปริมาณฝุ่น PM2.5 ได้แบบเรียลไทม์ชั่วโมงต่อชั่วโมง และคาดการณ์ล่วงหน้าได้ครอบคลุมทุกพื้นที่ทั้งประเทศไทย อีกทั้ง แอปพลิเคชัน เช็คฝุ่น ยังถูกออกแบบมาเพื่อความเท่าเทียมในการเข้าถึงข้อมูลกับกลุ่มคนทุกระดับ โดยเฉพาะผู้พิการทางสายตา ทำให้ทุกคนสามารถเข้าถึงข้อมูลคุณภาพอากาศได้อย่างสะดวก 

ภายหลังจากแอปฯ เปิดให้บริการ พบว่า ได้รับความนิยมจากผู้ใช้งานในวงกว้าง สามารถช่วยส่งเสริมการตัดสินใจเชิงสุขภาพของประชาชน โดยเฉพาะกลุ่มเปราะบาง เช่น เด็ก ผู้สูงอายุ ผู้ป่วยโรค ระบบทางเดินหายใจ หรือโรคหัวใจ นอกจากนี้ ยังช่วยสนับสนุนการทำงานของหน่วยงานรัฐในการเฝ้าระวังและบริหารจัดการคุณภาพอากาศในระยะยาว ส่งผลให้แอปพลิเคชัน "เช็คฝุ่น" กลายเป็นเทคโนโลยีดิจิทัลที่สะท้อนให้เห็นถึงการออกแบบที่เป็นมิตรกับคนทุกกลุ่ม รวมถึงสร้างความเท่าเทียมในการเข้าถึงข้อมูลด้านสุขภาพและสิ่งแวดล้อม

แอปพลิเคชัน "เช็คฝุ่น" เริ่มให้บริการตั้งแต่ปลายปี 2564 ดาวน์โหลดใช้งานได้ทั้งระบบ iOS ผ่าน App Store และระบบ Android ผ่าน Play Store โดยมีฟีเจอร์หลักๆ คือ ดูปริมาณฝุ่น PM2.5 ณ ตำแหน่งปัจจุบันของผู้ใช้งาน ดูข้อมูลฝุ่น PM2.5 ได้แบบชั่วโมงต่อชั่วโมง และแบบเฉลี่ย 24 ชม. ตามมาตรฐานการรายงานคุณภาพอากาศ หรือสามารถดูค่าเฉลี่ยรายชั่วโมงได้ เพื่อวางแผนทำกิจกรรมประจำวัน มีการสรุปเป็นรายอำเภอ รายจังหวัด นอกจากนี้ ยังมีการใช้เทคโนโลยี AI ในการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ของฝุ่นกับปัจจัยต่าง ๆ เพื่อคาดการณ์อนาคต และสามารถคาดการณ์ล่วงหน้าได้ประมาณ 3 ชั่วโมง ทั้งนี้ ในช่วงที่ประเทศไทยประสบปัญหาวิกฤติ PM2.5 จำนวนมาก มีผู้เข้าใช้บริการแอปพลิเคชั่นกว่า 2 แสนครั้งต่อวัน และแอปพลิเคชั่นนี้ได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของเครื่องมือในการให้ข้อมูลเกี่ยวกับ PM2.5 ของประชาชนไปแล้ว ด้วยการนำเสนอข้อมูลที่ถูกต้องและรวดเร็ว ผู้อำนวยการ GISTDA กล่าว

อย่างไรก็ตาม ถึงแม้ว่าแอปพลิเคชันดังกล่าวจะไม่สามารถกำจัดปัญหาฝุ่นละอองได้โดยตรง แต่การมีข้อมูลที่โปร่งใสและเข้าถึงได้ง่ายจะช่วยให้สังคมตื่นตัวและตระหนักถึงปัญหามากขึ้น ส่งผลให้เกิดการออกนโยบายควบคุมมลพิษ และกระตุ้นให้ภาคเอกชนและประชาชนมีส่วนร่วมในการลดการปล่อยมลพิษ เช่น ลดการเผาในที่โล่ง การหันมาใช้พลังงานสะอาด และสนับสนุนระบบขนส่งสาธารณะ 

แอปพลิเคชัน “เช็คฝุ่น” เป็นอีกหนึ่งผลผลิตภายใต้นโยบาย GI for All ของ GISTDA ในการใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ เพื่อบรรเทาและแก้ไขปัญหาให้กับประชาชนในระดับพื้นฐาน ด้วยความสามารถในการให้ข้อมูลที่รวดเร็ว แม่นยำ และเข้าถึงง่าย แอปฯ นี้จึงไม่เพียงเป็นเครื่องมือในการติดตามมลพิษทางอากาศเท่านั้น แต่ยังเป็นก้าวสำคัญของประเทศไทยในการวางรากฐานเพื่อสุขภาพที่ยั่งยืนของคนไทยทั้งประเทศ