ในขณะที่แหล่งน้ำของประเทศไทยกำลังเผชิญปัญหามลพิษจากน้ำเสีย ขยะ และการใช้สารเคมีทางการเกษตร จนสัตว์น้ำพื้นถิ่นหลายชนิดสูญหายไปจากระบบนิเวศ “ปลาหมอคางดำ” (Blackchin Tilapia; Sarotherodon melanotheron) กลับกลายเป็นชื่อที่ถูกพูดถึงมากขึ้น—ในฐานะ “ผู้รุกล้ำ” ที่หลายคนมองว่าเป็นภัยต่อธรรมชาติ

แต่จะเป็นไปได้ไหมว่า ปลาชนิดนี้ไม่ได้มาเพื่อทำลาย หากแต่อาจเป็น “พระเอกตัวจริง” ที่สะท้อนพลังของธรรมชาติในการปรับสมดุล?เพื่อเปิดพื้นที่แลกเปลี่ยนความคิดเห็นอย่างสร้างสรรค์ เครือข่าย “เสียงจากป่า”องค์กรภาคประชาสังคม เพื่อสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ โดย ดร.ชัยภัฏ จันทร์วิไล ประธานเครือข่ายเสียงจากป่า จึงจัดงานเสวนา “น้องหมอคางดำ…พระเอกหรือผู้ร้าย” เพื่อร่วมกันทำความเข้าใจ “ความจริง” ของปลาชนิดนี้ในมิติทางวิทยาศาสตร์ สังคม และเศรษฐกิจ

โดยมี ดร.ชวลิต วิทยานนท์ นักวิชาการอิสระ กรรมการวิชาการ มูลนิธิสืบนาคะเสถียร ผู้ซึ่งมองว่าปลาหมอคางดำเป็นอันตรายและคุกคามต่อแหล่งน้ำของประเทศไทย และพบกับ น.ส.ทิวารัตน์ เฉลิมเกียรติลีลา ผู้เชี่ยวชาญด้านความหลากหลายทางชีวภาพด้านการประมงน้ำจืด จากกรมประมง ที่มีมุมมองเชิงวิชาการต่อการระบาดของปลาหมอคางดำ และ ดร.องอาจ เลาหวินิจ นักวิชาการอิสระที่จบปริญญาเอกเรื่องสัตว์น้ำจากประเทศญี่ปุ่น ซึ่งมองว่ามันเป็นเอเลี่ยนที่เป็นประโยชน์ เป็นโปรตีนให้กับประชาชน สามารถอาศัยในแหล่งน้ำที่ไม่สะอาด ซึ่งปลาอื่นไม่สามารถอยู่ได้ และมองว่าไม่ใช่ปลาคุกคามดุร้ายน่ากลัวอย่างที่พูดกัน อีกท่านหนึ่งคือ ดร.สรสัณห์ อาภาภิรม อาจารย์ด้านรัฐศาสตร์ซึ่งในอดีตชื่นชอบการใช้ชีวิตกลางแจ้ง ชอบการตกปลาเป็นชีวิตจิตใจทั้งปลาน้ำจืดและปลาทะเล เป็นครูสอนดำน้ำแบบใช้ถังยุคแรก และปัจจุบันผันตัวมาเป็นนักอนุรักษ์ธรรมชาติแบบเหตุผลนิยม เรามาดูกันว่าในการเสวนาครั้งนี้มีเสียงสะท้อนของแต่ละฝ่ายจะเป็นอย่างไร

ในงานนี้จะมีนิทรรศการจากการผลิตภัณฑ์ปลาหมอคางดำที่ชาวบ้านและวิสาหกิจชุมชนที่ทำเป็นผลิตภัณฑ์ออกมา และที่สำคัญมีหนังสือเรื่อง “ความจริงเรื่องปลาหมอคางดำ” แจกผู้ร่วมเข้างาน เพื่อทำความเข้าใจกับสาธารณะชนทั่วไปให้เข้าใจเรื่องปลาหมอคางดำอย่างถ่องแท้ อ่านสนุก เข้าใจง่าย เวทีเสวนานี้จึงไม่ได้มีเป้าหมายเพียงเพื่อตัดสินว่า “ปลาหมอคางดำคือพระเอกหรือผู้ร้าย”

แต่เพื่อชวนทุกคนตั้งคำถามใหม่ต่อความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติและบทเรียนจากสิ่งมีชีวิตที่อยู่รอดในโลกที่มนุษย์กำลังทำลายลงด้วยน้ำมือของตัวเอง