ปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมการส่งเสริมสุขภาพด้านการออกกําลังกายชุมชนเสือใหญ่

ปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมการส่งเสริมสุขภาพด้านการออกกําลังกายของประชาชน ในชุมชนเสือใหญ่ เขตสายไหม กรุงเทพมหานคร

 

นางสาวรัตนาวลี สร้อยทอง

สาขาวิชาการพัฒนาชุมชน มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร

 

ปัจจุบันสุขภาพของประชากรโลกมีความเสี่ยงเพิ่มมากขึ้น ทําให้วิถีการดําเนินชีวิตและการบริโภค อาหารเปลี่ยนไปจากเดิม ส่งผลให้เกิดการเจ็บป่วยและตายด้วยโรคต่างๆ เช่น โรคอ้วนโรคเบาหวาน โรค ความดันโลหิต โรคหัวใจและหลอดเลือด ซึ่งมีแนวโน้มที่ส่งผลต่อทุกวัยเพิ่มมากขึ้นและนําไปสู่การเสียชีวิต ก่อนวัยอันควร จากปัญหาดังกล่าวพบว่าปัญหาสุขภาพส่วนใหญ่เกิดจากพฤติกรรม โดยเฉพาะพฤติกรรม สุขภาพ ถ้ามีพฤติกรรมสุขภาพที่ไม่เหมาะสมจะส่งผลให้เกิดโรคต่าง ๆ เช่น โรคมะเร็ง โรคความดันโลหิต สูง โรคหัวใจและหลอดเลือด การมีพฤติกรรมสุขภาพที่เหมาะสม หรือหลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยงจะช่วยป้องกันการเกิดโรค เหล่านี้ได้เช่น การออกกําลังกายอย่างสม่ำเสมอจะช่วยลดความเสี่ยงจากการเสียชีวิตก่อนวัยอันควรลงได้ 3 เท่า และลดความเสี่ยงต่อโรคหัวใจ โรคความดันโลหิตสูง โรคเบาหวาน และมะเร็งลําไส้

เขตสายไหมเดิมเป็นชื่อขอหมู่บ้านหนึ่งตั้งอยู่ในตําบลคูคตอําเภอลําลูกกา จังหวัดปทุมธานี ต่อมาประมาณ พ.ศ. 2488 ได้แยกพื้นที่มาขึ้นกับอําเภอบางเขน กรุงเทพมหานคร และได้ยกฐานะ เป็น ตําบลสายไหมและแขวงสายไหมตามลําดับ วันที่ 21 พฤศจิกายน 2540 เขตสายไหมได้รับการจัดตั้งขึ้น ตามประกาศของกระทรวงมหาดไทย โดยแยกจากเขตบางเขน ประกอบด้วยพื้นที่เขตการปกครอง 3 แขวง ได้แก่ แขวงสายไหม แขวงออเงิน และแขวงคลองถนน มีพื้นที่รวมทั้งสิ้น 44.615 ตารางกิโลเมตร สภาพพื้นที่โดยทั่วไปของเขตสายไหมจะมีอยู่ 4 ประเภท คือ เขตธุรกิจการค้าขาย เขตที่อยู่อาศัย เขต เกษตรกรรม และของหน่วยงานราชการ เขตสายไหมมีประชากรกว่า 206,896 คน (เมษายน 2563) เดิม สํานักงานเขตสายไหมเป็นอาคารชั่วคราว ตั้งอยู่เลขที่ 49/32-40 หมู่2 ถนนสายไหม แขวงสายไหม กรุงเทพมหานคร  ชุมชนตั้งอยู่ที่ 17/60 ถนนสุขาภิบาล 5เเยก39เเขวงออเงิน เขตสายไหม กรุงเทพมหานคร

 วัตถุประสงค์1. เพื่อศึกษาระดับพฤติกรรมการส่งเสริมสุขภาพด้านการออกกําลังกาย ของประชาชนในเสือ ใหญ่ เขตสายไหม กรุงเทพมหานคร2. เพื่อเปรียบเทียบพฤติกรรมการส่งเสริมสุขภาพด้านการออกกําลังกาย ของประชาชนในชุมชน เสือใหญ่ เขตสายไหม กรุงเทพมหานคร จําแนกตามปัจจัยส่วนบุคคล

เเนวคิดเกี่ยวกับการส่งเสริมสุขภาพ

พิสมัย จันทร์วิมล (2541) สรุปความหมายของการสร้างเสริมสุขภาพในกฎบัตรออตตาวา เพื่อการส่งเสริมสุขภาพ (Ottawa Charter for Health Promotion) ว่าการสร้างเสริมสุขภาพ หมายถึง กระบวนการส่งเสริมให้ประชาชนเพิ่มความสามารถในการควบคุม และพัฒนาสุขภาพของตนเองให้ดีขึ้นเพื่อให้บรรลุการมีสุขภาพที่ดีทั้งร่างกาย จิตใจ พฤติกรรมและสังคม ปัจเจกบุคคลต้องมีความสามารถใน การตระหนักถึงความปรารถนาของตนเอง สามารถปฏิบัติพฤติกรรมต่าง ๆ เพื่อสนองความต้องการของ ตนเองได้ สามารถเปลี่ยนแปลงปรับปรุงตนเองให้เข้ากับสิ่งแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลง โดยที่สุขภาพมี ความหมายทางบวกหรือเป็นวิถีชีวิต เน้นที่ความสําคัญของบุคคล สมรรถภาพของร่างกายและสังคม การ สร้างเสริมสุขภาพมิใช่เป็นความรับชอบขององค์กรในด้านสุขภาพเท่านั้น หากรวมไปถึงความรับผิดชอบ ของบุคคลที่ต้องดําเนินชีวิตอย่างมีเป้าหมาย เพื่อให้มีสุขภาพที่ดี อันนําไปสู่ความผาสุกโดยรวม

หทัย ชิตานนท์ (2541) ให้ความหมายของการส่งเสริมสุขภาพว่า หมายถึง กระบวนการเพิ่ม สมรรถนะให้มีความสามารถเพิ่มขึ้นในการควบคุมปัจจัยที่เป็นตัวกําหนดสุขภาพและเป็นผลให้คนมี สุขภาพดีขึ้น

ก็อชแมน (Gochman 1987) ได้ให้ความหมายของพฤติกรรมการส่งเสริมสุขภาพ หมายถึง คุณสมบัติส่วนบุคคล เช่น ความเชื่อ ความคาดหวัง แรงจูงใจ ค่านิยมและการรับรู้องค์ประกอบด้านความรู้ ลักษณะบุคลิกภาพของบุคคล ร่วมถึงความรู้สึกอารมณ์และลักษณะเฉพาะของบุคคลโดยเฉพาะลักษณะ นิสัยที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพ เช่น การพักผ่อน การออกกําลังกาย

ทฤษฎีเกี่ยวกับการส่งเสริมสุขภาพ

ทฤษฎีความสามารถตนเอง (Self-Efficacy Theory) ทฤษฎีความสามารถตนเองเป็นทฤษฎีที่ Albert Bandura นักจิตวิทยาชาวแคนาดา ได้ พัฒนามาจาก ทฤษฎีการเรียนรู้ทางปัญญาสังคม (Social learning theory) สาเหตุของพฤติกรรมที่เกิด ขึ้นตามแนวคิดพื้นฐานของทฤษฎีการเรียนรู้ทางปัญญาสังคมของ Bandura นั้น Bandura มีความเชื่อว่า พฤติกรรมของคนเรานั้นไม่ได้เกิดขึ้นและเปลี่ยนแปลงไปเนื่องจากปัจจัยทางสภาพแวดล้อมแต่เพียงอย่าง เดียว หากแต่ว่าจะต้องมีปัจจัยส่วนบุคคลรวมด้วย และการร่วมของปัจจัยส่วนบุคคลนั้น จะต้องร่วมกันใน ลักษณะที่กําหนดซึ่งกันและกัน (Reciprocal Determinism) กับปัจจัยทางด้าน พฤติกรรม ทฤษฎี ความสามารถตนเอง ประกอบด้วย แนวคิดที่สําคัญคือ การรับรู้ความสามารถตนเองและความคาดหวังใน ผลลัพธ์ของการปฏิบัติซึ่งอาจคงระหว่างการรับรู้ความสามารถตนเองกับความคาดหวังในผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น

ทฤษฎีพฤติกรรมสุขภาพระดับชุมชน(Community Health Behavior Theory) เป็นทฤษฎีที่เน้นกระบวนการที่บุคคล กลุ่มบุคคล และองค์กรต่าง ๆ ในชุมชน ร่วมกันกําหนด นโยบายหรือการวางแผนดําเนินงานเพื่อแก้ปัญหาพฤติกรรมสุขภาพของคนในชุมชน ส่วนใหญ่จะมี ลักษณะคล้ายคลึงกับปัญหาพฤติกรรมสุขภาพของคนในองค์กร ได้แก่ การสูบบุหรี่ การดื่มสุรา การบริโภค อาหารที่ไม่เป็นประโยชน์ต่อสุขภาพ การรู้ไม่จักผ่อนคลายความเครียด และการออกไม่กําลังกายเพื่อ สุขภาพ เป็นต้น ตัวอย่างของทฤษฎีเหล่านี้ ได้แก่ ทฤษฎีการกระจายด้านนวัตกรรม(Innovations Diffusion theory) การตลาดเชิงสังคม(Social Marketing) การชี้นําผ่านสื่อ (Media Advocacy)เป็นต้น

อย่างไรก็ตาม จะเห็นได้ว่า ประโยชน์ที่ได้รับจากการทำวิจัยครั้งนี้ จะเป็นส่วนสำคัญในการช่วยให้เกิดความตระหนักและการกระตุ้นถึงความสำคัญเเละประโยชน์ของการออกกำลังกายให้เข้าถึงประชาชนโดยการทำวิจัยหรืออยากพัฒนาต่อต้องอาศัยสื่อหลากหลายวิธี ไม่ว่าจะเป็นการจัดทำโปสเตอร์ แผ่นพับ เพื่อถ่ายทอดถึงประโยชน์ของสุขภาพ เเละได้รู้ถึงพฤติกรรมของตนเอง

ขณะเดียวกัน ก็ได้ข้อค้นพบใหม่ ๆ  อย่างเช่น ปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมการส่งเสริมสุขภาพด้านการออกกำลังกายของประชาชนในชุมชนเสือใหญ่ เขตสายไหม กรุงเทพมหานคร มีความสำคัญและมีประโยชน์หลายอย่าง อาทิเช่น

สภาพแวดล้อมที่เหมาะสม การมีพื้นที่สาธารณะ เช่น สวนสาธารณะ สวนสาธารณะ หรือสถานที่สำหรับการออกกำลังกายในชุมชน เป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งเสริมการออกกำลังกาย การมีพื้นที่เช่นนี้ในเขตสายไหมสามารถสร้างสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมสำหรับกิจกรรมการออกกำลังกาย

โครงการและกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพ การจัดโครงการและกิจกรรมที่ส่งเสริมการออกกำลังกายในชุมชน เช่น กิจกรรมการออกกำลังกายที่เรียนรู้ การแข่งขันกีฬา หรือกิจกรรมชุมชนอื่น ๆ สามารถเสริมสุขภาพและสร้างส่วนร่วมของประชาชนในการออกกำลังกาย

การสนับสนุนจากองค์กรและสถานที่ การมีองค์กรและสถานที่ที่สนับสนุนการออกกำลังกาย เช่น โรงเรียน สำนักงาน หรือศูนย์สุขภาพชุมชนสามารถส่งเสริมการออกกำลังกายของประชาชนในชุมชน

การส่งเสริมการออกกำลังกายผ่านสื่อสารสังคม การใช้สื่อสังคมเพื่อส่งเสริมการออกกำลังกาย โดยการเผยแพร่ข้อมูลเกี่ยวกับประโยชน์ของการออกกำลังกายและการกิจกรรมที่ส่งเสริมการออกกำลังกายในชุมชน

ความตระหนักและการเข้าใจ การเข้าใจความสำคัญของการออกกำลังกายสำหรับสุขภาพและความรู้สึกของความสุข สามารถส่งเสริมพฤติกรรมการออกกำลังกายในชุมชน

การส่งเสริมสุขภาพด้านการออกกำลังกายในชุมชนเสือใหญ่ เขตสายไหม กรุงเทพมหานคร จะช่วยสร้างสุขภาพดีให้กับประชาชนในชุมชน ลดความเสี่ยงของโรคที่เกิดจากขาดการออกกำลังกาย และสร้างสภาพแวดล้อมที่ส่งเสริมการออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ผลสรุปนี้สามารถช่วยปรับปรุงคุณภาพชีวิตและสุขภาพของประชาชนในชุมชนเสือใหญ่ต่อไปในอนาคต