“สมศักดิ์” เดินหน้าผลักดันยาสมุนไพรไทยเต็มที่ ตั้งเป้าปี 69 มีมูลค่าใช้ถึง 3,000 ล้านบาท สั่งเพิ่มรายการยาสมุนไพรในบัญชียาหลักแห่งชาติ ใน สปสช.-ปรับระบบจ่ายยาสมุนไพรตาม 10 กลุ่มอาการของโรคที่พบบ่อย หวังกระตุ้นการใช้สมุนไพรไทย 

เมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน 2567 นายสมศักดิ์ เทพสุทิน รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข เปิดเผยว่า ตนได้รับรายงานความคืบหน้าการส่งเสริมการใช้ยาสมุนไพร ในระบบบริการสุขภาพและทิศทางการขับเคลื่อนสมุนไพรในระดับประเทศ โดยภาพรวมมูลค่าการใช้ยาในสถานบริการสาธารณสุขของรัฐ ปีงบประมาณ 2567 มูลค่ารวม 70,543 ล้านบาท แบ่งเป็น ยาแผนปัจจุบัน 68,983 ล้านบาท คิดเป็น 97.79% และยาสมุนไพร 1,560 ล้านบาท คิดเป็น 2.21% ซึ่งเมื่อดูการใช้ยาสมุนไพรตามระดับหน่วยบริการ พบว่า รพ.สต. ใช้มากที่สุด กว่า 783 ล้านบาท รพช. 545 ล้านบาท รพท. 151 ล้านบาท และ รพศ. 80 ล้านบาท จึงมีการวางเป้าหมายว่า ปี 2569 จะส่งเสริมการใช้ยาสมุนไพร ที่ 3,000 ล้านบาท 

“จากนโยบายส่งเสริมการใช้ยาสมุนไพร ผมจึงวางกลยุทธ์การดำเนินการในระดับนโยบาย คือ ประกาศการเบิกจ่ายการใช้ยาจากสมุนไพรในบัญชียาหลักแห่งชาติ ทุกรายการ ใน สปสช. ปรับระบบการจัดบริการและผลักดันการจ่ายยาสมุนไพรตาม 10 กลุ่มอาการของโรคที่พบบ่อย ในระบบบริการสุขภาพทุกแห่ง ส่งเสริมการใช้ยาสมุนไพรในสถานพยาบาลของรัฐ ร้านยาคุณภาพ อสม. และส่งเสริมงานวิจัยด้านยาสมุนไพร โดยเรื่องการส่งเสริมการใช้สมุนไพรไทย ได้รับการสนับสนุนจากทั้งรัฐบาล และสภาผู้แทนราษฎร ผมจึงเชื่อว่า จะสามารถผลักดันให้เกิดการใช้ในประเทศได้อีกจำนวนมาก” รมว.สาธารณสุข กล่าว 

นายสมศักดิ์ เปิดเผยอีกว่า จากข้อมูลการใช้ยาสมุนไพร พบว่า กลุ่มอาการของโรคที่พบบ่อยกับการใช้ยาสมุนไพรในบัญชียาหลัก จำนวน 10 อันดับ คือ 1.กลุ่มอาการปวดกล้ามเนื้อ 2.กลุ่มอาการไข้หวัด/โควิด19  3.กลุ่มอาการท้องอืด 4.กลุ่มอาการท้องผูก 5.กลุ่มอาการวิงเวียนคลื่นไส้อาเจียน 6.กลุ่มอาการชาจากอัมพฤกษ์-อัมพาต 7.กลุ่มอาการทางผิวหนัง 8.กลุ่มอาการนอนไม่หลับ 9.กลุ่มอาการท้องเสีย และ 10.กลุ่มอาการเบื่ออาหาร ซึ่งจากข้อมูลการใช้ยาสมุนไพรของโรคที่พบบ่อย ก็จะทำให้กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก สามารถพัฒนาสมุนไพรได้ถูกต้องเหมาะสมกับผู้ใช้ โดยจะตรงกับนโยบายของตน ที่ต้องการส่งเสริมเพิ่มการใช้สมุนไพร เพื่อลดการใช้ยาของต่างประเทศ ตนจึงสั่งการให้เพิ่มรายการยาสมุนไพรในบัญชียาหลักแห่งชาติ ในการเบิกจ่ายจาก สปสช.แบบ Fee Schedule และปรับระบบบริการผู้ป่วยนอก(OPD) ที่เอื้อต่อการสั่งจ่ายของแพทย์ เพื่อส่งเสริมการใช้ยาสมุนไพรในผู้ป่วย 10 กลุ่มอาการของโรคที่พบบ่อย เพิ่มขึ้นอย่างน้อยร้อยละ 10 ด้วย

ทั้งนี้ในปัจจุบัน ยาสมุนไพรไทยกำลังได้รับการสนับสนุนจากทั้งภาครัฐและภาคเอกชนอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะในด้านการส่งเสริมการใช้สมุนไพรไทยในระบบสาธารณสุข ซึ่งมีเป้าหมายหลักคือการสร้างรายได้และส่งเสริมเศรษฐกิจภายในประเทศ การขับเคลื่อนการใช้ยาสมุนไพรไทยไม่เพียงแต่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาทางเศรษฐกิจ แต่ยังสะท้อนถึงความมุ่งมั่นในการอนุรักษ์วัฒนธรรมท้องถิ่นและเพิ่มประสิทธิภาพในการดูแลสุขภาพของประชาชน

หลักการและอุดมการณ์

หลักการในการส่งเสริมการใช้ยาสมุนไพรไทยนั้นตั้งอยู่บนพื้นฐานของการใช้สมุนไพรที่ปลอดภัย มีประสิทธิภาพ และสามารถรักษาผู้ป่วยในอาการโรคต่าง ๆ ได้อย่างเหมาะสม โดยที่ไม่พึ่งพายาจากต่างประเทศ ซึ่งจะช่วยลดการนำเข้าสินค้าจากต่างชาติและเพิ่มการใช้ทรัพยากรภายในประเทศที่มีศักยภาพในการผลิตสมุนไพร  อุดมการณ์สำคัญในการขับเคลื่อนนโยบายนี้คือการรักษาและพัฒนาความรู้เกี่ยวกับสมุนไพรไทย เพื่อสร้างฐานความรู้และเพิ่มมูลค่าให้กับยาสมุนไพร ซึ่งมีทั้งคุณค่าทางการแพทย์และการพัฒนาทางเศรษฐกิจ

วิธีการและวิสัยทัศน์

การผลักดันให้เกิดการใช้ยาสมุนไพรไทยในสถานพยาบาลและในชีวิตประจำวันนั้นมีหลายวิธีการที่เกี่ยวข้อง ตั้งแต่การเพิ่มรายการยาสมุนไพรในบัญชียาหลักแห่งชาติ จนถึงการส่งเสริมการใช้ยาสมุนไพรใน 10 กลุ่มอาการโรคที่พบบ่อย ซึ่งรวมถึงกลุ่มอาการปวดกล้ามเนื้อ ไข้หวัด ท้องอืด ท้องผูก และอื่น ๆ

วิสัยทัศน์ของกระทรวงสาธารณสุขคือการเพิ่มการใช้ยาสมุนไพรไทยในระบบสุขภาพของรัฐ โดยคาดหวังว่าในปี 2569 มูลค่าการใช้ยาสมุนไพรในระบบบริการสาธารณสุขจะมีมูลค่าถึง 3,000 ล้านบาท ซึ่งจะส่งผลให้ประเทศไทยสามารถลดการนำเข้ายาจากต่างประเทศและพัฒนากลุ่มอุตสาหกรรมสมุนไพรไทยให้เติบโตอย่างยั่งยืน

แผนงานและโครงการ

การส่งเสริมการใช้ยาสมุนไพรไทยนั้นต้องการแผนงานที่ชัดเจนและมีการประสานงานจากหลายภาคส่วน ได้แก่ กระทรวงสาธารณสุข กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ และสถาบันวิจัยสมุนไพร โดยแผนงานสำคัญที่จะทำให้สมุนไพรไทยเป็นที่นิยมในวงกว้าง ได้แก่:

การพัฒนาผลิตภัณฑ์ยาสมุนไพร – การวิจัยและพัฒนาผลิตภัณฑ์จากสมุนไพรไทยให้ได้มาตรฐานสากล
การเพิ่มรายการยาสมุนไพรในบัญชียาหลักแห่งชาติ – เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถเข้าถึงยาสมุนไพรได้สะดวกและทั่วถึง
การส่งเสริมการใช้ยาสมุนไพรในโรงพยาบาลและสถานพยาบาลของรัฐ – ส่งเสริมให้มีการใช้ยาสมุนไพรแทนยาจากต่างประเทศใน 10 กลุ่มอาการโรค
การส่งเสริมการใช้สมุนไพรในร้านยาและร้านค้าท้องถิ่น – เพื่อเพิ่มช่องทางการเข้าถึงยาสมุนไพรและกระตุ้นการค้าผลิตภัณฑ์สมุนไพรไทย

อิทธิพลต่อสังคมไทย

การส่งเสริมยาสมุนไพรไทยมีอิทธิพลต่อสังคมไทยในหลายด้าน ทั้งด้านการดูแลสุขภาพ การส่งเสริมเศรษฐกิจท้องถิ่น และการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมของชาติ การใช้ยาสมุนไพรที่มีต้นทุนต่ำและมีประสิทธิภาพสูงสามารถช่วยลดภาระค่าใช้จ่ายในระบบสุขภาพของประเทศ รวมถึงการสร้างอาชีพและรายได้จากการปลูกสมุนไพร การแปรรูป และการขายผลิตภัณฑ์สมุนไพร

การผลักดันการใช้สมุนไพรไทยยังมีส่วนช่วยในการสร้างความภาคภูมิใจในวัฒนธรรมไทย ทำให้ประชาชนหันมาสนใจและให้ความสำคัญกับสมุนไพรไทยมากขึ้น ซึ่งส่งผลให้เกิดการเรียนรู้และถ่ายทอดองค์ความรู้ที่เกี่ยวข้องกับสมุนไพรสู่คนรุ่นใหม่

ข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย

การเพิ่มการศึกษาและการวิจัยเกี่ยวกับสมุนไพรไทย – สร้างหลักสูตรการศึกษาด้านสมุนไพรในระดับต่าง ๆ เพื่อเพิ่มองค์ความรู้และทักษะในสายอาชีพสมุนไพร
การสนับสนุนการสร้างแบรนด์สมุนไพรไทย – ส่งเสริมให้มีการพัฒนาผลิตภัณฑ์สมุนไพรไทยในรูปแบบต่าง ๆ เช่น อาหารเสริม เครื่องสำอาง และยาสมุนไพรที่สามารถออกจำหน่ายในตลาดโลก
การเชื่อมโยงตลาดสมุนไพรไทยกับการท่องเที่ยว – ส่งเสริมการใช้สมุนไพรในฐานะผลิตภัณฑ์ทางการท่องเที่ยว เช่น การจัดทัวร์เยี่ยมชมสวนสมุนไพรหรือแหล่งผลิตสมุนไพรในท้องถิ่น
การสร้างโครงสร้างพื้นฐานและการเข้าถึงตลาด – รัฐบาลควรจัดตั้งโครงสร้างพื้นฐานในการผลิตและการจัดจำหน่ายผลิตภัณฑ์สมุนไพรไทย ทั้งในประเทศและต่างประเทศ

สรุป

การส่งเสริมการใช้ยาสมุนไพรไทยในระบบสุขภาพและเศรษฐกิจของประเทศเป็นโครงการที่มีความสำคัญอย่างยิ่ง โดยเฉพาะในการสร้างรายได้และลดการพึ่งพายาจากต่างประเทศ นโยบายนี้ไม่เพียงแต่ช่วยส่งเสริมสุขภาพของประชาชน แต่ยังช่วยกระตุ้นเศรษฐกิจและอนุรักษ์วัฒนธรรมท้องถิ่น ทำให้สมุนไพรไทยสามารถเป็นส่วนหนึ่งของเศรษฐกิจและสังคมไทยได้อย่างยั่งยืน