แผนงานสร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่าน สสส. วอนรัฐฯ มอบพื้นที่ปลอดภัยให้เด็กฟื้นใจในภาวะวิกฤติ เพื่อเป็นของขวัญปีใหม่ ในสถานการณ์ภัยพิบัติและความขัดแย้งจากเหตุการณ์ความไม่สงบบริเวณชายแดนไทย-กัมพูชา สถานการณ์มหาอุทกภัยภาคใต้ และวิกฤติอื่นๆ ด้วยเด็กเป็นกลุ่มเปราะบางที่ได้รับผลกระทบทั้งทางร่างกายและจิตใจอย่างรุนแรง ความสูญเสีย ความหวาดกลัว และความไม่มั่นคงในชีวิตประจำวัน

อาจทิ้งร่องรอยบาดแผลทางใจ ที่ส่งผลต่อพัฒนาการระยะยาว หากไม่ได้รับการดูแลอย่างเหมาะสม แต่การใช้หนังสือและกิจกรรมการอ่าน ช่วยให้ผลกระทบเชิงลบที่มีต่อเด็กดีขึ้นทุกด้าน ทั้งเป็นการเยียวยาในระยะสั้น และเป็นการวางรากฐานระยะยาวให้เด็กสามารถมีความคิดยืดหยุ่น แข็งแกร่ง กลับมาเติบโต เรียนรู้ และใช้ชีวิตได้อย่างมีความหวังอีกครั้ง
 
นางสุดใจ พรหมเกิด ผู้จัดการแผนงานสร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่าน สสส. กล่าวว่า “ทุกภาคส่วนมีบทบาทสำคัญในการร่วมกันปกป้องเด็กๆ ให้มีความเข้มแข็ง พร้อมก้าวต่อไป การออกแบบพื้นที่ที่เป็นมิตรกับเด็ก (Child-Friendly Spaces : CFS) ถือเป็นกลไกสำคัญในการคุ้มครอง ฟื้นฟู และส่งเสริมพัฒนาการของเด็กอย่างรอบด้าน ทั้งด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญา พื้นที่ที่เป็นมิตรกับเด็ก (CFS) คือพื้นที่ปลอดภัยที่ได้รับการออกแบบโดยคำนึงถึงความต้องการและศักยภาพของเด็กเป็นศูนย์กลาง เด็กสามารถเข้ามาใช้พื้นที่เพื่อเล่น เรียนรู้ แสดงออกทางความคิดและความรู้สึก รวมถึงได้รับการดูแลทางจิตใจจากผู้ใหญ่ที่มีความเข้าใจ แผนงานยุทธศาสตร์สร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่าน สสส. จึงนำเสนอข้อมูลสำคัญจากหนังสือ “ปลูกกล้ากลางไฟ : แนวทางการดูแลจิตใจและเลี้ยงดูเด็กในภาวะสงคราม” เขียนโดย รศ.เทอดพงศ์ ทองศรีราช และคณะ จากภาควิชากุมารเวชศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล ที่อ้างอิง คู่มือ Operation Guidance for Child Friendly Spaces ถึงเกณฑ์ขั้นต่ำที่เรียบง่ายสำหรับการฟื้นฟู เยียวยา และพัฒนาเด็ก โดยพื้นที่ขนาดเพียง 1x1 เมตร ที่ปูด้วยแผ่นรองนุ่ม มีหมอนหรือผ้าห่ม มีหนังสือและของเล่นเด็ก ซึ่งใช้ในค่ายผู้อพยพเลบานอน , ซีเรีย พบว่า เด็กที่ใช้มุมดังกล่าววันละ 15 นาที มีระดับฮอร์โมนความเครียดของร่างกายต่ำกว่าเด็กที่ไม่มีมุมสงบ เฉลี่ย 18% หลังจาก 4 สัปดาห์ และในทางจิตวิทยา มุมสงบ-มุมปลอดภัย ช่วยให้ระบบประสาทลิมบิกของสมองที่ควบคุมอารมณ์ พฤติกรรม แรงจูงใจ และความจำ สามารถสลับจากโหมดปลุกภัย (Hyper-Arousal) กลับสู่โหมดพักฟื้น (Rest-Digest)” 

 
นางสุดใจ พรหมเกิด กล่าวต่อว่า “ในปี 2569 แผนงานสร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่าน สสส. จึงเสนอให้หน่วยงานทั้งภาครัฐ เอกชน บูรณาการจัดพื้นที่ปลอดภัยในศูนย์พักพิง ชุมชน โรงเรียน และพื้นที่วิกฤติ รวมถึงหนุนเสริมสนับสนุนนโยบายการขับเคลื่อน “สวัสดิการหนังสือ 3 เล่มในบ้านเด็กปฐมวัย” เพื่อเด็กจะได้มีสื่อที่มีคุณภาพ เหมาะสมวัย เ ตรียมความพร้อมทั้งด้านพัฒนาการและความยืดหยุ่น หากเกิดภาวะวิกฤติต่างๆ ควบคู่กับการพัฒนาศักยภาพบุคลากรทางการแพทย์ ครู อาสาสมัคร และผู้ดูแลเด็ก เพื่อใช้การอ่านเป็นเครื่องมือเยียวยาใจเด็กได้อย่างมีประสิทธิภาพ “พื้นที่ปลอดภัยที่มีหนังสือ” ไม่เพียงช่วยบรรเทาผลกระทบทางจิตใจในระยะสั้น แต่ยังเป็นรากฐานสำคัญของการเรียนรู้และการเติบโตอย่างเข้มแข็งในระยะยาว จึงขอเชิญชวนทุกภาคส่วนร่วมกันส่งมอบพื้นที่แห่งความหวังให้กับเด็กไทย เพื่อให้ปีใหม่ไม่ใช่เป็นเพียงการเริ่มต้นของปีปฏิทิน แต่เป็นการเริ่มต้นอนาคตที่ปลอดภัยและงดงามของเด็กทุกคน” 

 
สนใจข้อมูลการพัฒนาเด็กในภาวะวิกฤติ สามารถดาวน์โหลดและเปิดอ่านได้ในเล่ม “ปลูกกล้ากลางไฟ : แนวทางการดูแลจิตใจและเลี้ยงดูเด็กในภาวะสงคราม” ทาง www.happyreading.in.th หากประสงค์ข้อแนะนำในการพัฒนาเด็กด้วยการอ่านเพิ่มเติม ติดต่อเพจ “อ่านยกกำลังสุข”