ความขัดแย้งชายแดนไทย-กัมพูชาในปี 2025 ได้ก่อให้เกิดการสูญเสียทั้งในด้านมนุษยธรรม ความมั่นคง และภาพลักษณ์ระหว่างประเทศ ท่ามกลางสถานการณ์ที่อ่อนไหวนี้

ปรากฏเสียงสะท้อนจากภาคประชาสังคมและบุคคลสาธารณะจำนวนหนึ่ง หนึ่งในนั้นคือ โอปอล-สุชาตา มิสเวิลด์ 2025 ซึ่งได้แสดงออกผ่านถ้อยคำในโซเชียลมีเดียที่เต็มไปด้วยสาระทางการทูตและจิตวิญญาณแห่งสันติภาพ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์แนวคิดสันติวิธีของโอปอล และเปรียบเทียบกับแนวปฏิบัติของรัฐไทยและกัมพูชาในสถานการณ์ขัดแย้งชายแดน โดยใช้กรอบแนวคิดด้านสันติวิธี การทูตเชิงป้องกัน และพลังอ่อน (soft power) เป็นเครื่องมือในการศึกษา

กรอบแนวคิดทางทฤษฎี
แนวคิดสันติวิธี (Nonviolence)
เสนอโดยนักคิดเช่น มหาตมะ คานธี และ Johan Galtung ซึ่งเน้นการแก้ปัญหาโดยปราศจากความรุนแรง ทั้งทางกายภาพและโครงสร้าง ใช้การสื่อสาร การประนีประนอม และความเข้าใจซึ่งกันและกันเป็นแก่นกลาง

การทูตเชิงป้องกัน (Preventive Diplomacy)
เป็นแนวคิดจากองค์การสหประชาชาติ ที่เน้นการใช้บทสนทนา การเจรจา และความร่วมมือทางการเมืองก่อนที่ความขัดแย้งจะลุกลามเป็นความรุนแรง

พลังอ่อน (Soft Power)
เสนอโดย Joseph Nye อธิบายถึงพลังในการโน้มน้าวใจผ่านค่านิยม วัฒนธรรม และอุดมการณ์ โดยไม่ใช้การบังคับหรือกำลังทางทหาร

วิเคราะห์แนวคิดสันติวิธีของโอปอล
ถ้อยแถลงของโอปอลในฐานะมิสเวิลด์ 2025 ผ่านอินสตาแกรม ได้สะท้อนจุดยืนที่ชัดเจนต่อความขัดแย้งระหว่างไทยและกัมพูชา ดังข้อความ:

“I mourn the loss of every life and I rejoice when diplomacy is given a chance…”

ถ้อยคำดังกล่าวชี้ถึงท่าทีที่เน้นความเห็นอกเห็นใจในระดับมนุษยชน และการให้คุณค่ากับ “การทูต” ในฐานะเครื่องมือการแก้ปัญหาเชิงสันติ โดยเน้นว่าความเข้าใจจะเกิดขึ้นได้ก็ต่อเมื่อ “เราตั้งใจฟังกันอย่างแท้จริง” ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิด Dialogue as Conflict Resolution ของ David Bohm และ Paulo Freire

“Peace is not weakness, and compassion is not surrender...”

โอปอลย้ำว่าความเมตตาและสันติภาพมิใช่การยอมจำนน แต่คือพลังที่ยิ่งใหญ่ ซึ่งสะท้อนถึงการตีความ “พลังอ่อน” ในแบบที่ประชาชนทั่วไปสามารถเข้าใจและยอมรับได้อย่างลึกซึ้ง

เปรียบเทียบกับแนวปฏิบัติของรัฐไทยและกัมพูชา
1. ไทย
รัฐบาลไทยได้ดำเนินการทางการทูตควบคู่กับการทหาร โดยมีการเชิญผู้แทนทางการทูตต่างประเทศให้เข้าใจถึงแนวปฏิบัติ  และจัดแถลงข่าวเพื่อชี้แจงท่าทีและพฤติการณ์ของกัมพูชา ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิดการทูตเชิงป้องกัน แต่ยังมีช่องว่างในเชิง “พลังอ่อน” โดยเฉพาะในแง่การสื่อสารเชิงอารมณ์ ความเห็นอกเห็นใจ และภาพลักษณ์ของ “ความเข้าใจ” ซึ่งโอปอลได้เสนอไว้อย่างชัดเจน

2. กัมพูชา
กัมพูชามีความเคลื่อนไหวทางการทูตเชิงรุก เช่น การเชิญสื่อมวลชนและคณะทูตเข้าชมพื้นที่ก่อนไทย รวมถึงการใช้สื่อสังคมออนไลน์ในการสร้างภาพลักษณ์ด้านความเสียหายทางมนุษยธรรมมากกว่าด้านยุทธศาสตร์ แม้จะเข้าข่ายการใช้ “พลังอ่อน” แต่ยังขาดจุดยืนที่ชัดเจนในเชิง “สันติวิธี” อันเป็นหลักการที่โอปอลเน้นย้ำ

ข้อเสนอเชิงนโยบายและข้อคิดจากโอปอล
เปิดพื้นที่ให้พลเมืองสื่อสารสันติวิธี
ถ้อยคำของโอปอลแสดงให้เห็นถึงบทบาทของภาคประชาสังคม โดยเฉพาะ “เยาวชน” และ “บุคคลต้นแบบ” ในการเป็นกระบอกเสียงด้านสันติภาพ รัฐควรส่งเสริมพื้นที่เช่นนี้

หล่อหลอมการทูตด้วยจริยธรรม
คำกล่าวว่า “Compassion is not surrender” เป็นการวางจริยธรรมของผู้นำไว้เหนือกลไกอำนาจ เป็นสิ่งที่ภาครัฐสามารถนำไปใช้ในกระบวนการเจรจาเพื่อสร้างความน่าเชื่อถือระยะยาว

พัฒนาพลังอ่อนควบคู่พลังแข็ง
แนวคิดของโอปอลสะท้อนว่า สันติวิธีไม่ได้ขัดแย้งกับความมั่นคง หากแต่สามารถเสริมพลังให้กับมาตรการรัฐได้อย่างกลมกลืนในเชิงยุทธศาสตร์ภาพลักษณ์

สรุป
แนวคิดของโอปอล-สุชาตา มิสเวิลด์ 2025 ต่อความขัดแย้งชายแดนไทย-กัมพูชา ได้สะท้อนกรอบคิดสันติวิธีอย่างลึกซึ้ง แม้จะมิใช่เจ้าหน้าที่รัฐหรือผู้มีอำนาจทางการเมือง แต่บทบาทของเธอในฐานะบุคคลสาธารณะได้นำเสนอภาษาทางการทูตที่ผสานความเป็นมนุษย์และจริยธรรมได้อย่างมีพลัง บทเรียนจากโอปอล คือการตอกย้ำว่าพลังในการเปลี่ยนแปลงไม่จำเป็นต้องมาจากตำแหน่ง หากแต่มาจากท่าที และจิตใจที่มุ่งสู่สันติภาพอย่างแท้จริง