1. บทนำ
สงครามยุคใหม่ได้ก้าวข้ามขอบเขตของสนามรบแบบเดิม ปัจจุบัน การทำสงครามไม่ได้จำกัดอยู่แค่การปะทะด้วยอาวุธ แต่ครอบคลุมถึงการบิดเบือนข้อมูล การปฏิบัติการจิตวิทยา และการโจมตีทางไซเบอร์ ภายใต้บริบทนี้ “สื่อ” ไม่ได้เป็นเพียงช่องทางสื่อสารอีกต่อไป แต่กลายเป็น “อาวุธ” รูปแบบใหม่โดยตัวมันเอง

ความขัดแย้งบริเวณชายแดนไทย–กัมพูชา โดยเฉพาะที่ “ช่องบก” ซึ่งปะทุขึ้นอีกครั้งเมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม 2568 เป็นตัวอย่างชัดเจนของสงครามลูกผสม (Hybrid Warfare) ที่ใช้ทั้งยุทธวิธีแบบสัมผัสได้ (Kinetic) และแบบไร้ตัวตน (Non-Kinetic)

บทความทางวิชาการฉบับนี้มุ่งวิเคราะห์บทบาทของสื่อในยุคปัญญาประดิษฐ์ (AI) ภายใต้บริบทของความขัดแย้งดังกล่าว โดยเน้นถึงกลไก รูปแบบ ผลกระทบ และแนวทางการเฝ้าระวังทั้งในภาครัฐและภาคประชาชน เพื่อให้สื่อกลายเป็นเครื่องมือสร้างสันติภาพ มากกว่าการเป็นเครื่องมือทำลาย

2. สงครามลูกผสมในศตวรรษที่ 21: สมรภูมิที่ซับซ้อน
สงครามลูกผสม (Hybrid Warfare) เป็นกลยุทธ์แบบหลายมิติ ซึ่งรวมการใช้กำลังทหารแบบปกติเข้ากับยุทธวิธีนอกแบบ การปฏิบัติการทางไซเบอร์ และสงครามจิตวิทยา ความตึงเครียดชายแดนไทย–กัมพูชา เป็นภาพสะท้อนของรูปแบบสงครามนี้ได้อย่างชัดเจน โดยเฉพาะผ่านการใช้โฆษณาชวนเชื่อ และข้อมูลเท็จที่สร้างด้วย AI

ตัวอย่างชัดเจนคือ ภาพที่อ้างว่าเครื่องบินของไทยปล่อยสารเคมีในการสู้รบ ซึ่งภายหลังพบว่าเป็นภาพปลอมที่สร้างโดย AI แม้เนื้อหาดังกล่าวจะถูกผลิตขึ้นอย่างเทียม แต่ก็สามารถสร้างอิทธิพลต่อการรับรู้ของประชาชนและท่าทีของนานาชาติได้อย่างมาก แสดงให้เห็นว่าสื่อที่ถูกใช้เป็นอาวุธนั้นมีอำนาจไม่น้อยไปกว่าอาวุธทางการ

3. AI กับยุคใหม่ของข้อมูลเท็จ: จาก Deepfake สู่ความจริงจำลอง
เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ได้พลิกโฉมการผลิตสื่อปลอมในแง่ของปริมาณและความสมจริง เครื่องมือสร้างคลิปวิดีโอ เสียง หรือภาพนิ่งแบบสมจริงสูงที่เรียกว่า deepfake ได้กลายเป็นเครื่องมือที่เข้าถึงได้แม้กระทั่งกลุ่มนอกภาครัฐ

เครื่องมือเหล่านี้ช่วยสร้าง “ความจริงจำลอง” ที่เจาะเข้าถึงอารมณ์ของผู้ชมและข้ามผ่านการกลั่นกรองเชิงเหตุผล ทำให้เกิดสภาพแวดล้อมที่ฝ่ายหนึ่งถูกใส่ร้ายให้เป็นผู้รุกราน อีกฝ่ายกลายเป็นเหยื่อ โดยเนื้อหาที่กระตุ้นอารมณ์จะถูกเผยแพร่อย่างรวดเร็วในโลกดิจิทัล เป้าหมายไม่ใช่แค่การให้ข้อมูลอีกต่อไป แต่คือการแบ่งแยก ปลุกปั่น และทำลายเสถียรภาพทางจิตใจของผู้รับสาร

4. ปฏิบัติการข่าวสาร (IO) และสงครามจิตวิทยา
ในสงครามลูกผสม การดำเนิน ปฏิบัติการข่าวสาร (Information Operations – IO) เป็นกลยุทธ์หลักที่มุ่งควบคุมการรับรู้ของสาธารณชน ซึ่งรวมถึงปฏิบัติการทางจิตวิทยา (Psychological Operations – PsyOps) การเผยแพร่ข่าวปลอม และการใช้บัญชีปลอมจำนวนมากเพื่อบิดเบือนกระแสในโลกออนไลน์

กลไกเหล่านี้มีเป้าหมายเพื่อครอบครอง “สมรภูมิแห่งการรับรู้” โดยการกำหนดกรอบเรื่องเล่า (Narrative) และลดความน่าเชื่อถือของฝ่ายตรงข้าม เมื่อผสมผสานกับ AI ยุทธวิธีเหล่านี้ยิ่งขยายตัวได้รวดเร็วและตรวจจับได้ยากขึ้น เพิ่มอำนาจในการครอบงำทางจิตใจและทำให้ผู้ชมแยกแยะความจริงกับการชักจูงได้ยากยิ่งขึ้น

5. สมรภูมิที่มองไม่เห็น: สงครามไซเบอร์
เบื้องหลังภูมิทัศน์ของสื่อ ยังมีสมรภูมิที่ไม่ปรากฏต่อสายตาอย่างชัดเจน นั่นคือ “สงครามไซเบอร์” (Cyberwarfare) ไม่ว่าจะเป็นการโจมตีแบบ DDoS การแพร่กระจายมัลแวร์ หรือการแฮกข้อมูล สงครามเหล่านี้ถูกใช้เพื่อทำลายระบบราชการ สื่อมวลชน และโครงสร้างพื้นฐานดิจิทัลของประเทศเป้าหมาย

ในกรณีความขัดแย้งไทย–กัมพูชา มีรายงานว่าการโจมตีไซเบอร์มีเป้าหมายเพื่อทำให้ช่องทางการสื่อสารของรัฐไทยอ่อนแอลง และลดความเชื่อมั่นของประชาชนที่มีต่อระบบของรัฐ ความเสียหายที่เกิดขึ้นจึงไม่ได้จำกัดอยู่ที่ฮาร์ดแวร์หรือระบบงาน แต่ยังหมายถึงความเชื่อใจที่สั่นคลอน ความล่าช้าในการตอบสนอง และช่องโหว่ให้การบิดเบือนเข้ามาแทนที่

6. บทบาทของรัฐและประชาชน: สร้างภูมิคุ้มกันทางข้อมูล
ในยุคสงครามลูกผสมที่ขับเคลื่อนด้วย AI รัฐจำเป็นต้องลงทุนในด้านความมั่นคงทางไซเบอร์ การติดตามข้อมูลเท็จ และการประสานความร่วมมือระหว่างประเทศ การพัฒนาระบบตรวจสอบเนื้อหาโดยใช้ AI และกลไกแจ้งเตือนข้อมูลผิดพลาดต่อสาธารณะคือเครื่องมือสำคัญ

ขณะเดียวกัน ภาคประชาชน ก็มีบทบาทในฐานะ “ด่านสุดท้าย” ของการป้องกันสงครามข้อมูล ทักษะรู้เท่าทันสื่อ (Media Literacy) จึงเป็นสิ่งจำเป็น ประชาชนต้องเรียนรู้การตรวจสอบแหล่งข่าว หลีกเลี่ยงการแชร์โดยไม่กลั่นกรอง และสามารถรับรู้กลวิธีของการชักจูงในเนื้อหาสื่อได้อย่างมีวิจารณญาณ ความสามารถในการวิเคราะห์สื่อในยุคดิจิทัลสำคัญไม่แพ้ทักษะการใช้อาวุธในสนามรบเลยทีเดียว

ดังนั้น ยุคปัญญาประดิษฐ์ได้เปลี่ยนบทบาทของสื่อจาก “ช่องทางการสื่อสาร” กลายเป็น “เครื่องมือแห่งสงคราม” อย่างสมบูรณ์ ความขัดแย้งบริเวณชายแดนไทย–กัมพูชาแสดงให้เห็นว่า เรื่องเล่าในสื่อสามารถชี้ขาดเกมได้ยิ่งกว่าการเคลื่อนพลด้วยกำลังทหาร ดังนั้น “สันติภาพ” จึงต้องมาพร้อมกับการปลดอาวุธทั้งทางกายภาพและทางดิจิทัล

สื่อสันติภาพจำเป็นต้องทำหน้าที่ในการรื้อสร้างเรื่องเท็จ เปิดโปงข้อมูลบิดเบือน และส่งเสริมบทสนทนาที่ตั้งอยู่บนความจริง ในยุคสงครามลูกผสมดิจิทัล สมรภูมิสุดท้ายอาจไม่ใช่ชายแดนทางภูมิศาสตร์ แต่คือจอมือถือและจิตใจของประชาชน “ผู้พิทักษ์สันติภาพ” ที่แท้จริงในวันนี้ จึงอาจไม่ใช่นายทหารในสนามรบอีกต่อไป แต่อาจเป็น “พลเมืองที่รู้เท่าทันข้อมูล” อย่างแท้จริง

การสถาปนา “สื่อสันติภาพ” จึงไม่ใช่ทางเลือก หากแต่เป็นความจำเป็นทางยุทธศาสตร์ในยุคสงครามลูกผสม สื่อที่สร้างขึ้นด้วยความรับผิดชอบ โปร่งใส และยึดมั่นในข้อเท็จจริง จะเป็นเครื่องมือสำคัญในการสลายมายาคติ เปิดโปงข้อมูลบิดเบือน และฟื้นฟูบทสนทนาทางสังคมให้กลับมายึดโยงกับความเป็นมนุษย์อย่างแท้จริง