ที่จังหวัดนครปฐม อำเภอดอนตูม ในเดือน 7  ของเดือนมิถุนายน ของแต่ละปีจะมีการเลี้ยงปีไหว้ผีเจ้านาย  ชาวลาวครั่งที่บ้านลำเหยนี้เป็นชุมชน อาชีพชาวนา เป็นหลัก มีสำเนียงภาษาพูดภาษาถิ่น ลาวครั่ง ซึ่งยังคงให้ความสำคัญในการเซ่นไหว้ผี ไหว้บรรพบุรุษ อย่างเหนียวแน่น  ในหมู่แต่ละที่จะต้องมีสถานที่ตั้งศาลเจ้านาย  หรือที่ชาวบ้านเรียกกันทั่วไปว่าศาลเจ้าพ่อแสนหาญ ตั้งอยู่หมู่ที่ 2  ตำบลลำเหย อำเภอดอนตูม จังหวัดนครปฐม

 

ซึ่งจะมีการไหว้ผีทุก ๆ ปี ในเดือน 7 ซึ่งถือว่าเป็นวันสำคัญวันหนึ่งที่ชาวบ้าน จะได้ทำกิจกรรมร่วมกัน  มีทั้ง ปู่-ย่า ตา-ยาย พี่ป้า น้า อา ญาติพี่น้อง ซึ่งมีเชื่อว่าผีเทวดา ที่สถิตย์อยู่ คอยคุ้มครองรักษาบ้านเมืองของตนมาตั้งแต่ครั้งที่อยู่เมืองหลวงพระบาง  ส่วนผีเจ้านาย เป็นผีของกษัตริย์ที่เคยปกครองพวกตนมาที่เมืองหลวงพระบาง แต่ก็มีชาวบ้านบางคนที่บอกว่าผีเจ้านายเป็นวิญญาณของผีบรรพบุรุษ ปู่ ย่า ตา ยาย เดือน 7  ของทุกปี  ชาวบ้านจะจัดงานเลี้ยงผีเป็นประจำทุกปี และการนำหมู ไก่ อาหารหวานคาว เหล้า เป็นต้นในการจัดงานเลี้ยงผี มีข้อห้ามอยู่ว่าไม่ให้ตรงกับวันต้องห้าม คือ วันพระ วันพุธ  และวันเสาร์  ซึ่งชาวลาวครั่งไม่ว่าจะอยู่ที่ใดก็จะกลับมาร่วมในพิธีเลี้ยงผีดังกล่าว  ในการติดต่อกับวิญญาณของผีทั้งสองประเภทนี้จะต้องผ่านบุคคลที่เป็นผู้ประกอบพิธี  ได้แก่  

 

 

คนต้นหรือกวน ที่มีการสืบทอดมาแล้วหลายชั่วคน ซึ่งทำหน้าที่ติดต่อกับผีเจ้านาย และผีเทวดา พ่อออก  คือผู้ช่วยคนต้นหรือกวน  ทำหน้าที่นำสิ่งของที่คนต้น  หรือกวนได้ทำพิธีกล่าวมอบแล้วนำไปวางที่ศาลเจ้าทุกศาล  คนทรง เป็นบุคคลที่มีร่างกายสมบูรณ์  แข็งแรง  ชาวบ้านเชื่อกันว่า ผีเจ้านายได้เลือกไว้แล้ว  จะเป็นตระกูลที่ได้รับการแต่งตั้งสืบทอดกันมา  ในช่วงเช้าจะมีชาวบ้านนำอาหารใส้มารอกันที่บริเวณศาลเจ้าพ่อแสนหาญกันเป็นจำนวนมาก และชาวลาวครั่งจะทำพิธีเซ่นไหว้ผีกันตั้งแต่เช้ามืด  โดยแบ่งเป็น ขั้นตอน คือ พิธีมอบ พิธีไหว้ และพิธีบริจาค  พิธีมอบกวนจะเป็นผู้ทำพิธีมอบหรือบูชาตรงหน้าศาลที่ตั้งเรียงกันทั้ง 7 ศาล ที่ชาวบ้านนับถือโดยนำสิ่งของ ที่ได้จัดเตรียมไว้ มีกิ่ง, ใบพลู  ใบ , เปลือกไม้เสี้ยวนาง , ธูป 1 ดอก , เหล้า 2  ไห  ไก่ (ที่ยังมีชีวิต)  อย่างน้อย 1 ตัว  ,หมู (ที่ยังมีชีวิต) อย่างน้อย 1 ตัว  การนำเอาไก่และหมูที่ยังไม่ตายมาเซ่นไหว้  เพื่อเป็นการแลกเปลี่ยนชีวิต ของพี่น้องชาวลาวครั่งทั้งหลายให้ปลอดภัย  ของเซ่นทั้งหมดจะนำมารวมกัน  โดยจะวางใบมะยม  ใบพลู  เปลือกไม้เสี้ยวนาง  ธูป  ไว้บนเสื้อและผ้าขาวม้า  จัดใส่ภาชนะ 7 ถาด  เหล้า 2  ไห  พร้อมหลอดดูด  ทำจากไม้ไผ่นำไปวาง  รวมกันที่โต๊ะบูชา ส่วนไก่จะถูกมัดขาไว้หากมีหลายตัวก็มัดรวมกัน  ส่วนหมูก็จะถูกมัดขาไว้แล้วนำไปวางไว้ตรงหน้าโต๊ะบูชา กวนหรือคนต้นจะทำพิธีมอบสิ่งของต่อผีเจ้านาย  

 

เมื่อกวนได้ทำพิธีมอบแล้วพ่อออกที่เป็นผู้ช่วยกวนจะนำสิ่งของที่จัดใส่ภาชนะไว้ 7 ถาดนั้นไปวาง  ที่ศาลเจ้าทุกศาลแล้วสั่งให้คนเอาไม้ตีหัวไก่และหัวหมูเพื่อให้เลือดหยดลงบนแท่นบูชา  แล้วนำไปฆ่าเพื่อนำเนื้อมาไหว้อีกครั้งหนึ่ง  พิธีไหว้ชาวบ้านจะมาช่วยกันจัดสิ่งของที่เตรียมเซ่นไหว้  เช่น  ไก่  หมู  ที่ได้ทำพิธีมอบไปแล้วและอาหารหวานคาวอื่น ๆ ตามที่ผีเจ้านายได้แจ้งให้ทราบไว้เมื่อปีก่อนว่า  ผีเจ้าจะต้องการเครื่องเซ่นไหว้  คาวหวานอะไรบ้างในปีต่อไปสิ่งที่ไม่มีการเปลี่ยนแปลงคือผลไม้ซึ่งจัดตามฤดูกาล  ซึ่งชาวบ้านก็จะนำอาหารคาวหวานมาสมทบกันมามากมาย เมื่อทำพิธีไหว้เสร็จก็จะมีการเชิญผีเจ้ามาประทับร่างทรง ที่กำหนดไว้ซึ่งไม่ว่าร่างทรงนั้นจะอยู่ที่ใดก็ตาม ร่างทรงนั้นจะดีดตัวไปข้างหน้า      อย่างรวดเร็วโดยไม่สนใจว่าจะมีอะไรขวางอยู่ข้างหน้า  จากนั้นจะเดินรอบศาลเจ้าหนึ่งรอบจึงจะมานั่งที่หน้าศาลใหญ่  กลางหมู่ศาลทั้ง 7 ศาล  และเปิดโอกาสให้พี่น้องชาวลาวครั่งที่มีความเดือดร้อน  หรือต้องการให้ช่วยรักษาโรคภัยไข้เจ็บโดยจะเข้าไปขอให้ประพรมน้ำมนต์  และร่างทรงจะเดินประพรมน้ำมนต์  

 

 

ให้พี่น้องชาวลาวครั่งโดยทั่วถึง จากนั้นจะเป็นการบอกกล่าว กะปี เป็นการบอกกล่าวให้ทราบว่าในปีต่อไปจะจัดงานเมื่อใด  เนื่องจากบางปี  วันที่ จะไปตรรงกับวันต้องห้าม  ซึ่งจะไม่จัดงานพิธีกัน  และนอกจากนั้นจะบอกด้วยว่าในปีต่อไป ผีเจ้าต้องการเครื่องเซ่นไหว้อะไรบ้าง  ส่วนพิธีบริจาคนี้เป็นการนำอาหารหวานคาว รวมทั้งผลไม้ที่ชาวบ้านได้นำมาเซ่นไหว้ผีเจ้าทั้งหมด มารับประทานร่วมกันในตอนเย็น และแบ่งสรรกันเพื่อนำไปแระกอบอาหารในบ้านแต่ละครัวเรือน หรือฝากผู้ที่ไม่ได้มาร่วมงาน  จากการเปลี่ยนแปลงสภาพทางสังคม เศรษฐกิจ เทคโนโลยี กิจกรรมการเลี้ยงผีเจ้านาย ก็ปรับเปลี่ยนการนิมนต์พระสงฆ์จากวัดมาประกอบพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา  การฆ่าหมู -ไก่  ในบริเวณศาลเจ้าพ่อก็ได้ถูกยกเลิกไปเพราะไม่สะดวกด้วยประการทั้งปวง  ชาวบ้านลูกหลานลาวครั่งก็จะมาประกอบพิธีส่วนใหญ่จะเป็นผู้สูงอายุ  ถ้าเป็นช่วงวันทำงานไม่ตรงกับวันหยุดลูกหลานจากต่างถิ่นก็ไม่สามารถมาร่วมงานได้  หรือลูกหลานไปทำงาน อยู่ตามพื้นที่ต่างจังหวัด ไปโรงเรียน

 

 

จากนั้น นายสุจิน แจ้งธรรมมา กวน ผู้ทำพิธีเล่าอีกว่า ศาลเจ้าพ่อแสนหาญเป็นสถานที่เครพของชาวบ้านในชุมนมาหลายชั่วอายุคน ที่ประกอบพิธีแบบนี้มายาวนาน ซึ่งตนเองก็ได้รับการถ่ายทอดมาาก พ่อ ของตนเอง ในการเป็น กวน ผู้ประกอบพิธีในเดือน 7 ของทุกปี และที่มีชาวบ้านมาบนบานศาลกล่าว ขอสิ่งที่ตั้งใจเอาไว้และสมหวัง ตนเองก็จะมาประกอบพิธีบอกกล่าวที่ศาลแห่งนี้ที่ตั้งเป็นแถวรวมแล้วมี 7 ศาล และที่แตกต่างจะมีศาลใหญ่อยู่ตรงกลางจำนวน 2 ศาล บริเวณด้านกน้าจะมีรูปปั้นสีขาวเป็นม้า-ช้าง สีขาว และบายศรี ธูปเทียน และรูปสัตว์ที่เป็นไม้เกาะ อีกจำนวนหนึ่ง  อยู่เรื่อยไป ชาวบ้านไม่ว่าจะเดินทางไปหรือมาชาวบ้านจะบีบแตรเป็นประจำเพื่อส่งสัญญาณว่าไปมา ลาไหว้ บางรายบนบานศาลกล่าวขอสิ่งที่หวังและสิ่งที่ต้องการก็สมหวัดก็จะนำลิเก หนังตลุง หนังกลางแปลง หมู-ไก่ นำมาแก้บนกันเป็นจำนวนมาก  อีกด้วย