ปลาร้า ปลาส้ม ถือว่า เป็นอาหารพื้นเมือง อีสานแท้ๆ ที่ชาวอีสานนิยมรับประทานมาตั้งแต่ดึกดำบรรพ์ เรียกว่า เกิดมาก็ได้ทานปลาร้า ปลาส้มกันแล้ว บางคน ปลาร้า 1 ชิ้น หรือปลาส้ม 1 ตัว ทานกับ ข้าวเหนียว 1 ปั้น ก็อิ่มท้อง อยู่ได้ตลอดทั้งวัน

เป็นเพราะอาหารยอดนิยม อย่างปลาร้าและปลาส้ม ติดตลาด ขายดีมาก จึงจุดประกาย กลายเป็นกลุ่มปลาร้า ปลาส้ม บ้านฟ้าห่วน ขึ้น เมื่อปี 50 เป็นเวลา 16 ปี มีสมาชิก จำนวน 20 คน โดยนางอรทัย ทองแดง เป็นประธานกลุ่มปลาร้า ปลาส้มบ้านฟ้าบ้านห่วน ช่วยกันผลิตปลาร้าปลาส้ม ป้อนตลอด ไม่ให้ขาดแคลน สร้างรายได้แก่สมาชิกเป็นกอบเป็นกำ

นางอรทัย ทองแดง   บ้านฟ้าห่วน ต.ไร่ขี อ.ลืออำนาจ จ.อำนาจเจริญ ประธานกลุ่มปลาร้า ปลาส้ม บอกว่า แม่บ้านชาวอีสาน ส่วนใหญ่จะมีความรู้เรื่องการทำปลาร้าและปลาส้มเป็นอย่างดี เนื่องจากเป็นอาหารประจำท้องถิ่น โดยได้รับการถ่ายทอดจากพ่อแม่มาตั้งแต่เด็ก เมื่อมีหน่วยงานราชการเข้ามาส่งเสริมเงินทุน วัสดุอุปกรณ์ในการทำและดูแลความสะอาดให้ถูกหลักอนามัย ผลิตภัณฑ์สินค้า ที่ออกมาสู่ตลาด จึงเป็นที่ยอมรับ ลูกค้ามีความมั่นใจมากขึ้น ส่งผลให้ปลาร้า ปลาส้ม ขายดีมาก ผลิตป้อนตลาดแทบไม่ทันเลยทีเดียว

นางอรทัย กล่าวว่า การทำปลาส้ม ไม่มีอะไรมาก เริ่มแรกให้นำปลาสร้อย หรือปลาตะเพียน มาล้างน้ำให้สะอาด เสร็จแล้ว นำปลาไปถอดเกล็ด แล้วแช่น้ำให้สะอาด ใส่ภาชนะหมักด้วยน้ำซาวข้าว ทิ้งไว้ 30 นาที และล้างน้ำจนสะอาดอีกครั้ง ต่อมานำส่วนผสมต่างๆ เช่น เกลือ ข้าวเหนียวนึ่ง ผงชูรส กระเทียม นวดคุกเคล้าให้เข้ากัน ปล่อยไว้ 15 วัน ก็สามารถรับประทานได้ ถ้าจำหน่ายจะมี 2 ราคา คือ ปลาร้า ราคากิโลกรัมละ 120 บาท ส่วนปลาส้ม ราคา กิโลกรัมละ 150 บาท ที่ผ่านมาก็จะนำไปจำหน่ายตามงานแสดงสินค้าสำคัญๆทั้งระดับตำบล อำเภอ จังหวัดและประเทศ

นางใจดี แลมรา  สมาชิก กลุ่ม บอกว่า ตั้งแต่เป็นสมาชิกกลุ่ม มีรายได้เพิ่มขึ้น ดีกว่าเมื่อก่อนมาก เป็นรายได้เสริมเพิ่มรายได้ให้ครอบครัว ทุก 15 วันจะนำเงินมาแบ่งกัน คือทำมากได้มาก  นางใจดี  แลมรา บอก

อย่างไรก็ตาม ปลาส้ม ถ้าไม่ชอบรับประทานดิบๆจะเอาไปทอด หรือ ทอดใส่ไข่ ทานกับข้าวเหนียวร้อนๆจะมีรสชาติหอมอร่อยมาก บางคนเอาไปทอดกับไข่มดแดง ทอดกับผักหวาน เป็นต้น ชาวอีสาน จะนิยม รับประทานปลาส้ม เนื่องจากรสชาติจะออกเปรี้ยวนิดๆ โดยเฉพาะคอสุรา นิยมทำเป็นกับแกล้ม รสชาติอร่อยไม่แพ้อาหารหรูตามภัตตาคารดังเลยทีเดียว....