วิทยาลัยเพาะช่าง มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลรัตนโกสินทร์ เดิมใช้ชื่อว่า “โรงเรียนเพาะช่าง” กำเนิดขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6  ในวันที่ 7  มกราคม 2456  ด้วยพระราชดำริที่จะทำนุบำรุงศิลปะวิชาการช่างของไทยให้เจริญตามพระราชประสงค์ของพระบรมชนกนาถ  โดยในวันที่ 7  มกราคม 2565  นี้ถือเป็นวันครบรอบ  109  ปี ของวิทยาลัยเพาะช่าง

 

 

 

อาจารย์วิชัย รักชาติ หัวหน้าสาขาวิชาจิตรกรรมไทย เล่าว่าโรงเรียนเพาะช่าง เกิดขึ้นตามราชประสงค์ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5  ที่ต้องการจะสร้างสถาบันการศึกษาด้านศิลปะการช่างของไทยขึ้น ด้วยการอนุรักษ์มรดกทางศิลปะและวัฒนธรรมของชาติและให้มีการเรียนรู้ศาสตร์ศิลปะของชาวตะวันตกให้เท่าทันเพื่อนำความรู้เหล่านั้นมาพัฒนาศิลปะการช่างของไทยต่อไป แต่พระราชประสงค์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวในการที่จะทำนุบำรุงศิลปะการช่างไทยยังไม่สำเร็จสมดั่งพระราชหฤทัยก็เสด็จสวรรคตเสียก่อน

 

 

จนกระทั่งมาสำเร็จในสมัยรัชกาลที่ 6  โดยในวันที่ 7  มกราคม 2456  ทรงเสด็จเป็นประธานในพิธีเปิดและทรงพระราชทานชื่อว่า “โรงเรียนเพาะช่าง” ซึ่งมีความหมายว่า สถาบันที่เป็นแหล่งบ่มเพาะศิลปะการช่าง เป็นต้นกำเนิดแห่งศิลปวิทยา เพื่อผลิดอก ออกผล สร้างความเจริญงอกงามให้กับแผ่นดินด้วยงานศิลปะและมรดกทางวัฒนธรรมไทย ดังกระแสพระราชดำรัสในวันเปิดโรงเรียนเพาะช่างตอนหนึ่งว่า “ความเจริญในศิลปวิชาการช่างเป็นเครื่องวัดความเจริญชาติ”  ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯแต่งตั้งให้สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก กรมขุนเพ็ชรบูรณ์อินทราชัย ทรงดำรงตำแหน่งที่ปรึกษาโรงเรียนเพาะช่าง เมื่อวันที่ 2  มิถุนายน 2462  และต่อมาทรงเป็นผู้บัญชาการโรงเรียนเพาะช่างเมื่อวันที่ 13  มิถุนายน  2466  นอกจากนี้โรงเรียนเพาะช่างยังได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์อีกหลายพระองค์ ที่ทรงเสด็จเยี่ยมชมกิจการและเปิดนิทรรศการศิลปะในโอกาสต่างๆ มาโดยตลอด กล่าวได้ว่าเป็นสถาบันศิลปะแห่งแรกของไทย โดยในระยะเริ่มต้นได้ดำเนินการจัดการศึกษาทั้งสายช่างศิลปกรรมและครูศิลปะซึ่งเทียบเท่าระดับอุดมศึกษาในปัจจุบัน

 

 

สำหรับสถานการณ์ปัจจุบัน ผศ.บรรลุ วิริยาภรณ์ประภาส ผู้อำนวยการวิทยาลัยเพาะช่าง ให้รายละเอียดว่าปัจจุบัน วิทยาลัยเพาะช่าง มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลรัตนโกสินทร์ อยู่ในสังกัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม และในวันที่ 22   มีนาคม 2564   ได้ออกกฎกระทรวง การจัดกลุ่มสถาบันอุดมศึกษา พ.ศ.2564  ณ โดยประกาศให้จัดสถาบันการศึกษาออกเป็น 6  กลุ่ม ดังนี้

 

 

1.กลุ่มพัฒนาการวิจัยระดับแนวหน้าของโลก 2.กลุ่มพัฒนาเทคโนโลยีและส่งเสริมการสร้างนวัตกรรม 3.กลุ่มพัฒนาชุมชนท้องถิ่นหรือชุมชนอื่น 4.กลุ่มพัฒนาปัญญาและคุณธรรมด้วยหลักศาสนา 5.กลุ่มผลิตและพัฒนาบุคลากรวิชาชีพและสาขาจำเพาะ 6.กลุ่มอื่นตามที่รัฐมนตรีประกาศกำหนด โดยมหาวิทยาลัยวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลรัตนโกสินทร์ต้นสังกัดมีเป้าหมายและนโยบายระดับองค์กรเพื่อการพัฒนายุทธศาสตร์สู่ความเป็นเลิศทางด้านเทคโนโลยีและนวัตกรรมได้เลือกกลุ่มที่ 2  คือ กลุ่มพัฒนาเทคโนโลยีและส่งเสริมการสร้างนวัตกรรม 

 

 

 

จากประเด็นดังกล่าวทำให้วิทยาลัยเพาะช่างต้องกลับมาทบทวนบทบาท พบว่า 1.เพาะช่างเป็นสถาบันที่จัดการเรียนการสอนเทียบเท่าระดับอุดมศึกษามานานกว่า 109 ปี  มีหลักสูตรศิลปกรรมที่หลากหลาย เน้นอนุรักษ์มรดกทางศิลปะและวัฒนธรรมของชาติ แต่ด้วยปัจจุบันมีสถานะเทียบเท่าคณะวิชาหนึ่งเท่านั้น ทำให้การดำเนินงาน การบริหารจัดการองค์กรเกิดความไม่คล่องตัวและไม่เต็มประสิทธิภาพ 2.การที่มหาวิทยาลัยเลือกเป็นสถาบันการศึกษาในกลุ่มที่ 2 ทำให้ความมุ่งหมายในการพัฒนาคน พัฒนาชาติด้วยงานศิลปวัฒนธรรมอันเป็นศักยภาพเต็มของวิทยาลัยเพาะช่าง ไม่สามารถดำเนินการได้อย่างเต็มที่ 3 .กระแสโลกในปัจจุบันมุ่งสู่อนาคตผลักดันเรื่องทุนทางวัฒนธรรมและเศรษฐกิจสร้างสรรค์ เพื่อพัฒนาฐานรากในทุกรูปแบบ ทั้งสื่อบันเทิง การท่องเที่ยว รวมทั้งศิลปะที่เป็นความโดดเด่นของวิทยาลัยเพาะช่างที่สามารถผลิตบุคลากรคุณภาพเพื่อรองรับตลาดแรงงานด้านศิลปกรรมโดยการพัฒนาประเทศตามยุทธศาสตร์ชาติ ด้านการสร้างความสามารถในการแข่งขันด้วยการต่อยอดอดีตโดยมองกลับไปที่รากเหง้าทางอัตลักษณ์ วัฒนธรรม ประเพณี และวิถีชีวิต ซึ่งจะทำให้เพาะช่างได้แสดงศักยภาพในการสร้างสรรค์ผลงานศิลปกรรมเพื่อสนองยุทธศาสตร์และนโยบายของชาติได้เป็นอย่างดี

 

 

จากเหตุผลดังกล่าวเพาะช่างได้ทำการศึกษาความเป็นไปได้ในการยกสถานะเป็นสถาบันอุดมศึกษาเฉพาะทางด้านศิลปกรรม เทียบเท่ามหาวิทยาลัย ขึ้นตรงกับกระทรวงอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม เป็นสถาบันอุดมศึกษาของรัฐ ในกลุ่มสถาบันการศึกษา กลุ่มที่ 5  คือ “กลุ่มผลิตและพัฒนาบุคลากรวิชาชีพและสาขาจำเพาะ” โดยได้ดำเนินการศึกษาข้อมูล กฎหมาย พระราชบัญญัติ โดยมีการเข้าปรึกษาหารือบุคคลและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเบื้องต้นแล้ว รวมทั้งศึกษาถึงรูปแบบการจัดการศึกษาของสถาบันศิลปะทั้งในประเทศและต่างประเทศที่มีการเรียนการสอนในลักษณะเดียวกัน และขณะนี้อยู่ในขั้นตอนรอมติสภามหาวิทยาลัยเพื่ออนุมัติต่อไป

 

 

อาจารย์สุเทพ จ้อยศรีเกตุ อาจารย์ประจำสาขาวิชานิเทศศิลป์ หนึ่งในคณะทำงานเรื่องนี้ ได้ฉายภาพความพร้อมของเพาะช่าง ว่า ชื่อเพาะช่างเป็นที่ยอมรับจากสังคมทั้งชื่อเสียงและศักยภาพในด้านต่างๆ มีบุคลากรผู้เชี่ยวชาญด้านศิลปะเป็นที่ยอมรับ มีศิษย์เป็นศิลปินแห่งชาติจำนวน 39  คน มีผลงานเป็นที่ประจักษ์ต่อสาธารณชนมาโดยตลอด มีเครือข่ายความร่วมมือทั้งในและต่างประเทศจำนวนมาก มีสถานที่ตั้งในเขตพระนคร กรุงเทพมหานครอันเป็นยุทธศาสตร์สำคัญในเกาะรัตนโกสินทร์ ใกล้เคียงแวดล้อมไปด้วยสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ที่สนับสนุนการเรียนรู้เป็นอย่างดี มีบุคลากรสายวิชาการเป็นผู้ทรงคุณวุฒิมีความเชี่ยวชาญด้านศิลปะ แม้ในสถานการณ์ปัจจุบันการรับสมัครนักศึกษาหลายสถาบันไม่สอดคล้องตามแผน แต่พบว่าเพาะช่างยังสามารถคัดเลือกผู้เข้าเรียนได้จำนวนผู้สมัครเข้าศึกษาต่อมากกว่าแผนการรับ ด้านอัตลักษณ์เพาะช่างถือเป็นสถาบันการศึกษาแห่งเดียวในประเทศที่มีหลักสูตรด้านศิลปะประจำชาติมากที่สุด  และจากการวิเคราะห์สภาพแวดล้อมร่วมกับการกำหนดยุทธศาสตร์และเป้าหมายในอนาคตของการจัดตั้ง จะมีพันธกิจเกี่ยวกับการอนุรักษ์ สืบสาน สร้างสรรค์ให้เกิดการสร้างงานสร้างบุคลากรในการพัฒนาประเทศตามแผนยุทธศาสตร์ชาติและสอดคล้องกับแผนปฏิรูปประเทศด้านการศึกษา จึงมั่นใจว่าเพาะช่างมีความพร้อมเต็มกำลังในการยกสถานะเป็นสถาบันอุดมศึกษาเฉพาะทางด้านศิลปกรรม เทียบเท่ามหาวิทยาลัย ภายใต้ชื่อ “สถาบันศิลปะ โรงเรียนเพาะช่าง”

 

 

 

email ข่าวการศึกษา เยาวชน ศิลปวัฒนธรรม  saowaporn@hotmail.com   และ  bat_mamsao@yahoo.com