พระพุทธศาสนาเป็นศาสนาที่มีบทบาทสำคัญต่อสังคมไทยมายาวนานกว่า 2,000 ปี แต่ในปัจจุบันกลับเผชิญวิกฤติศรัทธาอย่างรุนแรง เหตุการณ์ล่าสุดที่ ตำรวจเข้าจับกุม พระราชวิสุทธิประชานาถ หรือ “หลวงพ่ออลงกต” อดีตเจ้าอาวาสวัดพระบาทน้ำพุ กลางดึก เมื่อวันที่ 26 สิงหาคม 2568

เนื่องจากมีหมายจับจากศาลคดีทุจริตฯ เป็นตัวอย่างสะท้อนปัญหา “สนิมเหล็กเกิดแต่เนื้อในตน” คือความเสื่อมของพระพุทธศาสนาไทยที่ไม่ได้เกิดจากศัตรูภายนอก แต่เกิดจากการประพฤติผิดของคนในศาสนาเอง

กรณีนี้ไม่เพียงกระทบความเชื่อมั่นของสังคมไทยต่อสถาบันศาสนา หากยังสะท้อนปัญหาว่า “พระพุทธศาสนาไทยกำลังติดตม” คือจมอยู่ในปัญหาภายในจนไม่สามารถก้าวทันกระแสโลก ที่กำลังเปิดพื้นที่ให้พระพุทธศาสนา โดยเฉพาะ “สติ” (Mindfulness) กลายเป็นเครื่องมือสำคัญทางการแพทย์ การศึกษา และการเยียวยาสังคม

การวิเคราะห์
1. ความเสื่อมศรัทธาภายในประเทศ

กรณีหลวงพ่ออลงกตถูกจับ ไม่ใช่เพียงเหตุอาชญากรรม แต่คือ “วิกฤติศีลธรรม” ของพระพุทธศาสนาไทย ที่สะท้อนการอ่อนแอของการกำกับดูแลสงฆ์ ตลอดจนความล้มเหลวในการเป็นแบบอย่างด้านศีลธรรมและจริยธรรม ดังพระพุทธวจนะที่ว่า “บาปเกิดแต่ตนคนเป็นบาป บาปย่อมทำโทษซ้ำใส่ผู้บาปเอง”

2. กระแสโลกกับพลังของ “สติ”

ในทางกลับกัน โลกตะวันตกกลับหันมาให้ความสนใจ “สติ” อย่างกว้างขวาง งานประชุม World Mindfulness Platform ที่บูดาเปสต์ มีผู้เข้าร่วมจากหลากหลายทวีป ทั้งยุโรป อเมริกา แอฟริกาใต้ ฯลฯ โดยมีการแลกเปลี่ยนการนำสติไปประยุกต์ใช้ ทั้งในทางการแพทย์ การศึกษา และการพัฒนาชีวิต

ศ. จอห์น กาบัต-ซิน ย้ำว่า “ยาที่ดีที่สุดในการรักษาคือสติ” ซึ่งถูกใช้ในการช่วยผู้ป่วยโรคเรื้อรังและโรคซึมเศร้า

รศ. ดร.แอนโทเนีย ซัมบุนดู จากมหาวิทยาลัยอ๊อกซ์ฟอร์ด ยืนยันว่า “สติคือเครื่องมือที่ดีที่สุดในการลดความกดดันในชีวิตและการทำงาน”

ในด้านการศึกษา Amy Burke & Kevin Hawkins ได้นำแนวคิด “Mindful Teachers – Mindful School” ไปพัฒนาเด็ก ครู และพ่อแม่

สิ่งเหล่านี้ชี้ว่า พระพุทธศาสนาในระดับโลกกำลังถูกยกขึ้นสู่เวทีวิชาการและวิชาชีพ ต่างจากประเทศไทยที่ยังจมอยู่กับปัญหาพระผู้ใหญ่เสื่อมศีล

3. แกนกลางของการศึกษาพุทธศาสนา: “สติ”

ไตรสิกขา (ศีล จิต ปัญญา) ชี้ชัดว่า “สติ” เป็นตัวเชื่อมสำคัญ ทั้งการควบคุมพฤติกรรม (ศีล) การรู้เท่าทันอารมณ์ (สมาธิ/จิต) และการใช้ปัญญา (ปัญญา) หากไร้สติ ย่อมไร้ทั้งเมตตากรุณาและสันติ ดังที่คำกล่าวว่า “No Compassion without Mindfulness – No Mindfulness No Peace”

แต่พระพุทธศาสนาไทยกลับยังไม่สามารถทำให้ “สติ” เป็นคุณค่าหลักของการศึกษาและสังคมได้ ขณะที่โลกตะวันตกนำไปใช้จริงในห้องเรียน โรงพยาบาล และพื้นที่ชุมชน

บทสรุปและข้อเสนอแนะ

พระพุทธศาสนาไทยในปัจจุบันยัง “ติดตม” เพราะจมอยู่กับปัญหาสงฆ์และสถาบันที่เสื่อมถอย ขาดกลไกฟื้นฟู ขณะเดียวกันกลับปล่อยให้โลกตะวันตกนำ “สติ” ไปใช้และขยายผลอย่างสร้างสรรค์ จนกลายเป็นพลังในการเยียวยามนุษย์ทั้งกายและใจ

ดังนั้น ทิศทางพระพุทธศาสนาไทยควรเร่ง (1) ฟื้นฟูศรัทธาด้วยการกำกับดูแลสงฆ์อย่างจริงจัง (2) เน้น “สติ” เป็นแกนกลางของการศึกษา ศาสนา และการพัฒนาสังคม (3) สร้างเวทีความร่วมมือกับโลกตะวันตกในการแลกเปลี่ยน “สติ” ในมิติการแพทย์ การศึกษา และการพัฒนาชุมชน

หากพระพุทธศาสนาไทยยังปล่อยให้ตนเองจมอยู่ใน “ตม” ของความเสื่อมในประเทศ อาจสูญเสียโอกาสครั้งใหญ่ที่จะทำหน้าที่ “หยิบยื่นพลังแห่งสติแก่ชาวโลก” อันเป็นคุณูปการสูงสุดที่พระพุทธเจ้ามอบไว้ให้แก่มวลมนุษยชาติ