เมื่อวันที่ 4 พฤษภาคม 2568 นางสาวศศิกานต์ วัฒนะจันทร์ รองโฆษกประจำสำนักนายกรัฐมนตรี เปิดเผยความคืบหน้าเกี่ยวกับการติดตามโบราณวัตถุกลุ่มประโคนชัยกลับคืนสู่ประเทศไทย โดยเมื่อวันที่ 26 เมษายน 2568 สำนักงานสืบสวนความมั่นคงแห่งมาตุภูมิ (Homeland Security Investigation - HSI) ของสหรัฐอเมริกา ได้รายงานข้อมูลให้กรมศิลปากรทราบว่า พิพิธภัณฑ์ศิลปะเอเชีย เมืองซานฟรานซิสโก ได้ดำเนินการถอดถอนโบราณวัตถุไทยจำนวน 4 รายการ ออกจากทะเบียนพิพิธภัณฑ์โดยสมบูรณ์ เพื่อเตรียมส่งคืนประเทศไทย

โบราณวัตถุทั้ง 4 รายการ ประกอบด้วย พระโพธิสัตว์ 3 องค์ และพระพุทธรูป 1 องค์ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มประติมากรรมที่ค้นพบในพื้นที่อำเภอประโคนชัย จังหวัดบุรีรัมย์ (ปัจจุบัน คือ อำเภอเฉลิมพระเกียรติ) และถูกลักลอบนำออกนอกประเทศตั้งแต่ปี พ.ศ. 2507   ภายหลังพบว่าโบราณวัตถุเหล่านี้ถูกลักลอบขุดไปจากปราสาทเขาปลายบัด 2 ซึ่งคณะกรรมการติดตามโบราณวัตถุในต่างประเทศกลับคืนสู่ประเทศไทย จึงได้จัดทำข้อมูลโบราณวัตถุกลุ่มประโคนชัยที่เก็บรักษาในพิพิธภัณฑ์ของสหรัฐอเมริกา และประสานงานกับเจ้าหน้าที่สืบสวน สำนักงานสืบสวนความมั่นคงแห่งมาตุภูมิ ช่วยดำเนินการติดตามกลับคืนสู่ประเทศไทยตั้งแต่ปี พ.ศ. 2560 เป็นต้นมา 

ทั้งนี้ คณะกรรมการของพิพิธภัณฑ์ศิลปะเอเชีย ได้เริ่มกระบวนการถอดถอนโบราณวัตถุออกจากทะเบียนของพิพิธภัณฑ์ในขั้นต้นเมื่อปลายเดือนกันยายน 2567 ต่อมาได้เปิดรับฟังความคิดเห็นจากผู้มีส่วนได้เสีย และรวบรวมข้อมูลหลักฐานเพิ่มเติมภายในระยะเวลา 6 เดือน ก่อนที่จะมีการประชุมครั้งสุดท้ายของคณะกรรมการพิพิธภัณฑ์ ซึ่งมีมติเป็นเอกฉันท์เมื่อวันที่ 22 เมษายนที่ผ่านมา ให้ถอดถอนโบราณวัตถุดังกล่าวออกจากทะเบียนพิพิธภัณฑ์อย่างสมบูรณ์ โดยกรมศิลปากรจะประสานงานร่วมกับสำนักงานสืบสวนความมั่นคงแห่งมาตุภูมิ สถานกงสุลใหญ่ ณ นครลอสแอนเจลิส และพิพิธภัณฑ์ศิลปะเอเชีย ซานฟรานซิสโก เพื่อกำหนดแนวทางและขั้นตอนการส่งมอบโบราณวัตถุทั้ง 4 รายการกลับมายังประเทศไทยต่อไป

“การส่งคืนโบราณวัตถุกลุ่มประโคนชัยในครั้งนี้ ถือเป็นอีกก้าวสำคัญในการปกป้องและรักษามรดกทางวัฒนธรรมของชาติให้กลับคืนสู่มาตุภูมิอย่างสมเกียรติ  รัฐบาลไทยขอยืนยันถึงเจตนารมณ์อันแน่วแน่ในการติดตามและนำโบราณวัตถุที่ถูกลักลอบนำออกนอกประเทศกลับคืนสู่ประเทศไทยอย่างต่อเนื่อง เพื่อปกป้อง รักษา และสืบทอดมรดกทางวัฒนธรรมของชาติให้คงอยู่คู่แผ่นดินไทยอย่างยั่งยืนตลอดไป” นางสาวศศิกานต์ ระบุ