"สุวิทย์ เมษินทรีย์"  ชี้ Thailand 4.0 เป็นมากกว่าวาทกรรม แต่ติดกับดัก "ระบบอุปถัมภ์-อำนาจนิยม-อภิสิทธิ์ชน"  และ "วัตถุนิยม-บริโภคนิยม-สุขนิยม" ถ้าสังคมไทยยังไม่รื้อระบบคุณค่าเดิม คนเก่ง คนดี จะไม่ได้โอกาสขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลง Thailand 4.0 ต้องจับคู่กับ “Value System 4.0” เพื่อเป็นการปฏิรูปโครงสร้างเศรษฐกิจจริง ไม่ใช่แค่คำโฆษณาทางการเมือง

เมื่อวันที่ 24 พฤษภาคม 2568  ดร.สุวิทย์ เมษินทรีย์ อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) โพสต์ข้อความผ่านเฟซบุ๊กส่วนตัวความว่า  หนึ่งในความจริงที่ไม่เคยพูดถึงเกี่ยวกับ Thailand 4.0 

Thailand 4.0 เป็น “วิสัยทัศน์แห่งการเปลี่ยนผ่าน” ทั้งระบบเศรษฐกิจ สังคม ทุนมนุษย์ และเทคโนโลยี  ให้ก้าวข้ามกับดักประเทศรายได้ปานกลาง กับดักความเหลื่อมล้ำ และกับดักความขัดแย้ง เพื่อก้าวไปสู่สังคมแห่งนวัตกรรม สังคมแห่งปัญญา และ สังคมที่เกื้อกูลและแบ่งปัน

แต่หนึ่งในความจริงที่ไม่เคยพูดถึง คือ Thailand 4.0 “ยากที่จะประสบความสำเร็จ” หากสังคมไทยยังไม่สามารถสลัด 2 ระบบคุณค่าที่ล้าหลัง : ระบบอุปถัมภ์ – อำนาจนิยม – อภิสิทธิ์ชน และ วัตถุนิยม – บริโภคนิยม – สุขนิยม ที่บั่นทอนรากฐานของนวัตกรรมและพลวัตการเปลี่ยนแปลง 

~Thailand 4.0 ภายใต้ระบบอุปถัมภ์ – อำนาจนิยม – อภิสิทธิ์ชน

1) กัดกร่อนระบบคุณธรรม : Thailand 4.0 ต้องการระบบที่ให้ “คนเก่ง” “คนดี” และ “คนเป็น” ลุกขึ้นมาเป็นผู้นำขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลง แต่ระบบอุปถัมภ์ทำให้คนเหล่านี้ไม่ใช่คนที่ได้โอกาสรับโอกาส

2) ปิดกั้นการเรียนรู้แบบลองถูกลองผิด: ระบบนวัตกรรมต้องการความเป็นอิสระ เสรีภาพทางความคิด แต่ระบบอำนาจนิยมทำให้ไม่กล้าคิด ไม่กล้าทำ ไม่กล้าลองสิ่งใหม่ๆ กลัวพลาดแล้วจะถูกลงโทษ

3) ขัดขวางความเท่าเทียมในสังคม: Thailand 4.0 ต้องการสร้างสังคมที่ “ไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง” แต่กลุ่มอภิสิทธิ์ชนกลับเข้าถึงโอกาส อำนาจและทรัพยากรมากกว่าคนทั่วไป

 4) ด้อยค่าวัฒนธรรมแห่งความร่วมมือและความไว้วางใจ: การเอารัดเอาเปรียบอย่างเป็นระบบ และไม่โปร่งใส ภายใต้ระบบเศรษฐกิจการเมืองแบบกอบโกย (Extractive Politics & Economy) ทำให้การสร้างนิเวศนวัตกรรมที่ต้องตั้งอยู่บนวัฒนธรรมแห่งความร่วมมือและความไว้วางใจ ไม่สามารถเกิดขึ้นได้

~Thailand 4.0 ภายใต้วัตถุนิยม – บริโภคนิยม – สุขนิยม
 
1) สร้างผู้บริโภคมากกว่าผู้สร้าง: Thailand 4.0 ต้องการ Startup ต้องการ Innovation-Driven Enterprises (IDEs) แต่คนไทยส่วนใหญ่ถูกฝึกให้เป็นผู้บริโภค ไม่ใช่ผู้สร้าง ผู้ประกอบการไทยส่วนใหญ่เป็นผู้ใช้มากกว่าเป็นผู้พัฒนาเทคโนโลยี

2) คุณค่าชีวิตที่เน้นชื่อเสียง สถานภาพในสังคม ความสุขสบาย: ทำให้ไม่มีแรงจูงใจในการลงทุนระยะยาวกับ Deep-Tech การลงทุนใน R&D จึงอยู่ในระดับที่ต่ำมาก

3) คนอยากรวยเร็ว ไม่อดทน ไม่รู้จักรอคอย ดอกผลจากการสร้างนวัตกรรม: ไม่มี Resilience ต่อความล้มเหลว ซึ่งขัดแย้งกับธรรมชาติของ Technology และ Startup

4) ค่านิยมการแข่งขันเปลือกนอก:  แข่งกันเรียนเพื่อเงินตรา ไม่ใช่เพื่อปัญญา ระบบการศึกษาไม่ได้ผลิตคนที่คิดเชิงลึก หรือสามารถมองเชิงบูรณาการ ตั้งคำถามหรือข้อสงสัยกับระบบที่ตัวเองอยู่

~ปฎิสัมพันธ์ของ 2 ระบบคุณค่า

ปฎิสัมพันธ์ของทั้ง 2 ระบบคุณค่า ยังส่งผลต่อ 4 องค์ประกอบหลักของ Thailand 4.0

1) Innovation
   ระบบอุปถัมภ์-อำนาจนิยม-อภิสิทธิ์ชน:  ถูกจำกัดโดยการไม่เปิดรับความเห็นต่าง การคิดค้นใหม่ๆ
 วัตถุนิยม-บริโภคนิยม-สุขนิยม: ถูกเบี่ยงเบนโดยความต้องการบริโภคมากกว่าการสร้างการรังสรรค์

2) Talent Development
 ระบบอุปถัมภ์-อำนาจนิยม-อภิสิทธิ์ชน: ดึงดูด/พัฒนาคนเก่งไม่ได้
 วัตถุนิยม-บริโภคนิยม-สุขนิยม: คนเก่งไม่แสวงหาความลึก แต่อยากประสบความสำเร็จเร็ว

3) Rule of Law
 ระบบอุปถัมภ์-อำนาจนิยม-อภิสิทธิ์ชน:  บั่นทอนความไว้วางใจ การเคารพกฎกติกา
 วัตถุนิยม-บริโภคนิยม-สุขนิยม: ขาดพลังขับเคลื่อนเพื่อประโยชน์ส่วนรวม 

4) Resilience
 ระบบอุปถัมภ์-อำนาจนิยม-อภิสิทธิ์ชน: ขาดองค์กรที่มีพลวัตและปรับตัวได้ดี
 วัตถุนิยม-บริโภคนิยม-สุขนิยม: ขาดความมุ่งมั่นและความเพียร เพราะยึดติดความสบาย

ทั้ง 2 ระบบคุณค่า จึงเป็น “รากลึกของกับดัก” เป็น Invisible Barrier ที่แม้ Thailand 4.0 จะมีนโยบายและวาระเชิงยุทธศาสตร์ที่ดีเลิศเพียงใด แต่หากยังไม่เปลี่ยนระบบคุณค่ารากลึกเหล่านี้
 • คนเก่ง คนดี คนเป็น จะไม่สามารถเข้าไปมีบทบาทในระบบ
 • การขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลง จะเต็มไปด้วยแรงเฉื่อย แรงรั้ง และแรงต้าน มากกว่าแรงดึง และแรงดัน
 • ประเทศไทยจะมี “ศักยภาพที่จำกัด” ไม่เพียงพอที่จะสร้าง “ความเข้มแข็งจากภายใน” เพื่อรับมือกับพลวัตโลก

ทั้ง 2 ระบบคุณค่าจึงทำให้ “Thailand 4.0” กลายเป็น “วาทกรรมทางการเมือง” แทนที่จะเป็น “การปฏิรูปโครงสร้างเศรษฐกิจ“ อย่างน่าเสียดาย

~Thailand 4.0 “Work for Real”

Thailand 4.0 ต้องผลักดันคู่กับ “Value System 4.0” ด้วยการ “Disrupt” ระบบคุณค่าเก่า-ระบบความคิดเก่า พร้อมๆกับ “Re-imagineering” ระบบคุณค่าใหม่ -ระบบความคิดใหม่
 
 • รื้อถอนระบบอุปถัมภ์ – สร้างระบบคุณธรรม จริยธรรม และความยุติธรรม
 • ปลดแอกอำนาจนิยม – สร้างเสรีชน เปิดกว้างการเรียนรู้ ปลูกฝังวัฒนธรรมประชาธิปไตย
 • ทำลายอภิสิทธิ์ชน – กระจายอำนาจ กระจายโอกาส กระจายความมั่งคั่ง
 • ลดทอนวัตถุนิยม – ค้นหาจุดมุ่งหมาย ความหมาย และเป้าหมายของชีวิต
 • เติมเต็มบริโภคนิยม – พัฒนาเศรษฐกิจพอเพียง เศรษฐกิจแบ่งปัน และเศรษฐกิจยั่งยืน
 • นิยามใหม่สุขนิยม –สร้างประโยชน์สุข ปกติสุข และสันติสุข
 
“การเปลี่ยนระบบคุณค่า -ปรับระบบความคิด” จึงเป็น “เงื่อนไขที่จำเป็น“ ในการปรับเปลี่ยนประเทศสู่  Thailand 4.0 อย่างแท้จริง